NotuiteSane
Telkari Sanatı – Gümüş Tel İşleme Sanatı
Telkari Sanatı Kısaca gümüş tel işleme sanatı anlamına gelen “telkari” ince tel haline dökülen gümüşün bükülmesiyle oluşturulan küçük motiflerin bir araya getirilmesi olarak tanınır. Tümüyle el işçiliğine dayalı bir sanattır. Telkari sanatı ile yaygın olarak tütün kutusu sigara ağızlıkları aynalar tepsiler kemerler küpeler kolyeler düğmeler ve yüzükler yapılabiliyor.
Altın ve gümüşün yüzyıllardır dantel işlendiği Telkari sanatı her el sanatı gibi ayakta kalmaya çalışıyor. Kuyumculuk sektöründeki endüstrileşmeyle yaşam alanı daralan sanatın ustaları telkari işlemeciliğini bugüne kadar taşımayı başardı. Mardin Midyat Ankara Beypazarı ve Trabzon Telkari sanatının yaşatıldığı merkezlerden sayılıyor.
"Kumaşın ve altının sihirbazı derler Süryaniler için. Oysaki ben Mardin’de telkariyim. En eski kelebek kanadı yiğitlerin asası… Benim göz zevkim el emeğim maharetle nakış olur gümüş üzerinde dansla. Ben Mardin"im. En güzel gümüş işlemeciliğin yurdu yani. Mezopotamya ilhamım medeniyetler benim desen kaynağım. Ben tel halindeki gümüşü diriltiraltını şahlandırırım. Basit bir el çekiciyle ve ayak körüğüyle sevda yakısını gümüşe yansıtırım. Ben en güzel kol düğmesiyim. Taşlara nakşetmiş atalarımla gümüşü yonttum. Ben bir zevk tüneliyim. Bir çocuğun gelecek düşüMardin"de bir sevgi motifiyim. Ben telkariyim dünden bugüne incecik zevkleri bulutlara işleyen çiçeklere kazıyan…" Mardinli telkari ustaları böyle tanımlıyorlar köklü sanatlarını biraz da Mardin’e mal ederek.
Geçmişi 5 bin yıl öncesine kadar dayanan altının gizemli yolculuğu kuyum ustalarının hünerli ellerinde şekil bulan el sanatlarıyla hayat buluyor. Bu kuyumculuk sanatlarından biri de Telkari. Deyim yerindeyse saç teli inceliğindeki altın ve gümüş tellerle yapılan el dokumasına telkari sanatı deniyor. Ustaların ellerinde şekilden şekile giren takılar insanı adeta 1001 gece masalarına alıp götürür. Telkari tekniğinin işlendiği ürünlerde göze çarpan sanat inceliği insanı tarihin karanlıklarından günümüze bir sanat yolculuğuna çıkarıyor. Sanat işlemeciliğinde tel ne kadar ince olursa takının değeri de o kadar artar. İncecik dantelvari işlemecilik sanatı olan telkarinin tarihi geçmişi de oldukça eskiye dayanıyor. Melleart’ın bilimsel araştırmalarının bulguları referans alınarak geliştirilen tezlere göre maden sanatının ilk adresi Anadolu’dur. 8000 yıldan uzun bir tarihe sahip olan Çatalhöyük’te yapılan arkeolojik kazılarda çıkarılan bakır ve kurşundan yapılmış süs eşyaları da bu tezi kuvvetlendirmektedir. Geleneksel Türk maden sanatına ait altın gümüşbakır pirinç ve tunç objeler Selçuklu ve Osmanlı ustaların eserleridir. Malzeme olarak daha ziyade altın ve gümüşün kullanıldığı kuyum sanatı Türk maden işçiliğinde ayrıcalıklı bir yere sahiptir. Arkeolojik kazılardan elde edilen bulgulara göre telkâri tekniğinin M.Ö. 3000 yılından beri Mezopotamya’da M.Ö. 2500’den bu yana da Anadolu’da kullanıldığı anlaşılmaktadır. Telkâri’nin asıl merkezinin 12. yüzyılda Musul olduğu bu sanatın Musul’dan Suriye’ye oradan da Anadolu’ya geçtiği ileri sürülmektedir. Telkâri yapımının 15. yüzyıldan bu yana ise Türkler arasında da yaygın olduğuözellikle de Güneydoğu Anadolu’da çok geliştiği bilinmektedir.