istanbul boğazı akıntıları

İSTANBUL LİMAN BAŞKANLIĞI
YEREL DENİZ TRAFİĞİ REHBERİ

D. Akıntı Sistemi
İstanbul boğazında görülen akıntıları aşağıdaki 4 madde şeklinde sıralayabiliriz
— Yüzey (Üst) Akıntısı
— Dip (Alt) Akıntısı
— Anafor (Ters) Akıntılar
— Orkoz Akıntısı

1) Yüzey (Üst) Akıntısı

Karadeniz, su seviyesi olarak Marmara’dan 40 santimetre daha yüksektir.
Karadeniz’den Marmara’ya doğru olan yüzey akıntısının ana sebebi de bu yükseklik farklılığıdır.
Daha yüksek seviyede olan Karadeniz’in suları, seviyesi daha alçak olan Marmara’ya
doğru “akmaktadır”. Buna “boşalma akıntısı” da denilebilir. Bu akıntı, Boğaz’ın orta kesimlerinde
daha fazladır, özellikle Kandilli Burnundan Güney’e doğru gidildikçe artar.

2) Dip (Alt) Akıntısı

Yüzey akıntısına ters yönde yani Marmara Denizi’nden Karadeniz’e doğru akan bu akıntının
nedeni ise tuzluluk oranının farkındandır. Karadeniz’in tuzluluk oranı, sürekli tatlı su ile
beslenmesi ve tuzlu suyun da kısmen yüzey akıntısı ile taşınması nedeniyle, düşüktür.
Marmara Denizi, Karadeniz’den yaklaşık olarak iki kat daha tuzludur. Bu aynı zamanda
Karadeniz sularının özgül ağırlığının Marmara sularından daha az olduğu anlamına gelmektedir.
İki denizin suları arasındaki tuzluluk durumundan dolayı olan bu yoğunluk farkı, 15 metre
derinlikten itibaren başlayan ve derinliğin elverdiği ölçüde 45 m’ye kadar etkili olabilen dip
akıntısının da nedenidir.

3) Anafor (Ters) Akıntılar

Boğaz’da bir de ana akıntıya karşı duran koyların veya burunların kıvrımlarına giren suların
sahilin kıvrımlarını takip ederek ters yönde kıyıdan ilerlemesi ile "anaforlar" ve bu anaforların
tekrar ana akıntıya karıştığı yerlerde halk diliyle ‘’aynalar’’ (girdaplar) oluşur. Anaforların
şiddeti de ana akıntının günlük şiddet değişimine paralel olarak değişir. Örneğin, Galata ile
Defterdar Burnu arasındaki ters akıntı, öğleden sonra daha kuvvetli akarken, akşam geç
vakitlerde hızı azalır. Ortaköy’ün güneybatı sahili yakınında ters akıntının hızı ortalama 0.5
mil’in üzerindedir. Ters akıntı Defterdar Burnu ile Akıntı Burnu arasında zaman zaman sahile
yakın yerlerde kuvvetlenir. Akıntı Burnu’nun güneyinde doğuya dönerek ana akıntıya karışır.

Akıntının yönü, kuvveti ve benzeri şeyler hava şartlarındaki değişmeler ve bilhassa rüzgar ile
doğrudan ilgilidir ve bunlara bağlı olarak büyük değişimlere uğrayabilir. Kıble ve lodos
rüzgarlarında normal şekline nazaran, anafor akıntısının eni 1 gominadan biraz fazla olmak
üzere daralır. Güney yönlü rüzgarlar çok kuvvetli olduğunda, Boğazdaki ana akıntı da tüm
Boğazı kaplayarak kuzeye yönelir. Üsküdar’ın kuzey koyundaki ters akıntı, dar bir şerit olarak
kuzeydoğu yönünde akar. Bu akıntı lodos rüzgarlarında Boğaz’ın ortalarına kadar ilerler.
Beylerbeyi’nin kuzeydoğusundaki koyda, Anadoluhisarı’nda, Vaniköy’deki küçük koyda, Bebek
Koyu’nda ve İstinye Koyu’nun dış kısmında kısa birer ters akıntı vardır. Büyükdere Koyunda,
0,5 mil hızında bir ters akıntı sahili takip ederek poyraz yönünde Mesar Burnu’na kadar çıkar.
Bununla birlikte, Mesar Burnu’nun kuzeydoğu tarafında bir başka girdap oluşur ve Tellitabya
Burnu’na kadar uzanır. Büyük Liman’da, Garipçe Burnu ile Rumeli Burnu arasındaki koylarda da
kuzey yönlü küçük ters akıntılar vardır. İncir Limanı ve Beykoz Limanı’nın da içinde bulunduğu
büyük koyda ve Selvi Burnu’nun güneydoğusuna doğru olan koyda, büyük bir anafor vardır.
Bu büyük anafor, koyun geniş kısımlarında kıyıdan açığa doğru 4 gomina kadar uzanır.
Akıntının hızı 0,5 milden fazla olup, İncir Limanı’ndan itibaren sahil boyunca sürer. Güneyden
çok sert rüzgar eserek deniz seviyesini yükselttikten sonra aniden kesilip, yerini kuzeyden
gelen sert rüzgara bırakırsa, Beykoz ve İncir Limanı’nda çok kuvvetli anafor meydana getirir.
Fil Burnu’nun ayırdığı iki küçük anafor vardır. Birisi Keçilik Koyu’nda, diğeri Poyraz Burnu’nun
güney tarafındaki koydadır. Ayrıca Umuryeri Limanı’nda güneye doğru bir anafor
bulunmaktadır.
Bunlara ilave olarak, Umurbanklarının doğusuna doğru, Çalılık Tepe’ye yakın ve
Selvi Burnu’na doğru akan bir ters akıntı vardır

4) Orkoz Akıntısı