Yapılacak ava uygun tüfek ve fişek seçimi

Eskilerin tabiriyle “10 kuruşa tüfek, 100 kuruşa köpek” kadar ucuz değil, artık ne tüfek, ne de köpek, Ne de, l’e 10 tüfek-köpek değer oranlaması doğru. Peki fişeğin hiç rolü yok mu bu arada. Tabii ki hem iyi av köpeğinin, hem de iyi fişeğin giderek azalan avı bulmada ve vurmada önemi tartışılmaz. Ama bugün yeni bir tüfek almaya niyetlendiğinizde dikkat etmeniz gereken noktaları anlatmaya çalışacağım.
Eğer ilk tüfeğiniz olacaksa öncelikle, ağırlıklı olarak en çok hangi avlara gideceğinizi gözönüne alarak seçim yapmalısınız. Eğer daha önce başka tüfekler aldıysanız, en azından tüfek konusunda ve elinizdeki tüfeklerin kapasitesi konusunda belli bir bilgi sahibisinizdir ve yeni tüfeğinizi ya eldeki tüfeklerin yetersiz kaldıkları düşüncesiyle ya da her avda kullanılabilen üniversal bir tüfek yerine belli av için spesifik tüfek düşüncesiyle, alacaksınızdır. Her av için özel olarak ayrı ayrı seçilmiş tüfekler, mutlaka tüm avlarda kullanılan tek bir tüfeğe nazaran daha iyi sonuç elde etmenizi sağlar.

Tüm avlar için tek tüfek
12 kalibre, 71 cm. namlulu, ful ve çeyrek şoklu
Bıldırcın ve çulluk tüfeği
12 veya 20 kalibre, 55-60 cm. namlulu, silindir /silindir veya Improved silindir / improved silindir şoklu

Ördek tüfeği
12 veya 20 kalibre, 71 veya 76 cm. namlulu, ful/modified şoklu, güme avında silindir/silindir şoklu daha iyi netice verir.

Kaz tüfeği
12 kalibre, 71 veya 76 cm. namlulu, ful/ful şoklu

Keklik tüfeği
Keklik yakın veya uzak havalanma konusunda çok farklılık arzeden bir av kuşu olduğundan tüfek seçiminizde avlanacağınız meraya uygun karar vermeniz daha doğru olur.

Domuz tüfeği
12 kalibre, 55 cm. namlulu, silindir/ silindir şoklu

Kalibre, namlu boyu ve şok parametrelerini tercih ettiğiniz ava veya avlara uygun olarak tespit ettikten sonra, sıra çifte, superpoze, pompalı ve yarı otomatik tüfek arasındaki seçimi yapmaktır. Tüfek cinsi tamamen kişisel tercih olup, bence aralarından hiçbiri diğerlerine nazaran daha üstün değildir. Çünkü her cins av tüfeğinin bir diğerine kıyasla bazı noktalarda avantajı varsa da, başka açılardan da dezavantaj arzetmektedir. Örneğin yarı otomatik tüfekle, pompalıya göre daha seri atış yapabilirken, fişek sıkışma riski ve yüzde 10 ila 30 arasında, yeni fişeği barut gazı gücüyle sürmesinden dolayı güç kaybı söz konusudur. Ayrıca çifte veya superpozedeki gibi aynı anda değişik iki fişeği namluya sürme avantajı yoktur ve aynı anda iki farklı şok kullanma avantajı yoktur.
Tüfek cinsini de tespit ettikten sonra sıra, genelde ne alanın ne de satanın üstünde durmadığı veya işine gelmediği ama bence en önemli noktaya gelmiştir. Kundak tipi, boyu ve düşüklüğü. Önce tabanca veya İngiliz kundak arasında, hangisinin size daha rahat oturduğunu tespit etmelisiniz. Daha sonra işi bilen birinin kundak boyunu ve düşüklüğünü sizin için tespit etmesi gerekir. Piyasada İngiliz kundaklı tüfek pek nadiren bulunur ve kundak ölçüleri de, kundak boyu 35,5-36 cm. kundak düşüklüğü de 5,5 cm. gibi bir standarda oturtulmuştur. Bu ölçüler bence 165 cm. boyunda, kısa boyunlu ve kilolu bir avcının ölçüsüdür. Eğer bu yapıda biriyseniz, size uygun tüfek bulmada çok şanslı olduğunuzu söyleyebilirim. Aksi takdirde sipariş üzerine yaptırmanız daha iyi olur. Ben bunu ölçüleri size uymayan ama dünyanın en kaliteli giysisini satın almaya benzetirim. Verdiğiniz bir çuval para da işin tuhaf yanı. Bence normal kaliteli ve makul fiyatlı kumaşı ölçülerinize göre mahalle terzisinde diktirmek daha akıllıcadır ve size daha çok yakışır.

Yürüyüş avları için özellikle hafif tüfek, hatta sadece 20 kalibre tüfek bence bıldırcın çulluk, keklik ve ördek gibi, kaz ve domuz haricindeki tüm avlar için idealdir. Bek ve güme avlarında tüfeğin ağırlığı önem taşımaz. Ancak kaz ve ördek avında yarı magnum ve magnum fişek kullanacaksanız, bu sefer tam aksi, nispeten, 3,400 gramın üstünde ağır tüfek tercih ediniz. Çünkü geri tepmeyi tüfeğin ağırlığı karşılayacaktır (m1*v1 m2v2) Burada m1= tüfeğin ağırlığı, m2= saçma ağırlığı, v1= tüfeğin geri tepme hızı, v2= saçmanın namlu ağzındaki ilk hızıdır.

Saklanmanızı gerektiren ördek, kaz gibi güme avlarıyla, domuz gibi bek avlarında kubuzu ve namlusu parlamayan mat tüfekleri tercih ediniz. Gravür sadece göz zevkine hitap eden bir konu olduğu için tercih size kalmıştır. Ancak gravürü hoş ve fiyatı uygun diye çok iyi durumda dahi olsa çok eski model tüfekleri avda kullanmak üzere tercih etmeyiniz. Çünkü kullanılmamış dahi olsa metalurjide metal yorgunluğu denen bir kimyasal olaydan dolayı özellikle namlu çeliği ilk günkü elastikiyetini kaybetmiştir ve kuvvetli bir dolu namlunun parçalanmasına neden olabilir. Bu da tehlikeli sonuçlar ve kazalar doğurabilir.

Seçeceğiniz tüfek ne cins ve ne marka olursa olsun dikkat edeceğiniz bazı ayrıntılar sizin hem daha iyi ve çabuk nişan almanızı, hem tüfeğinize daha çabuk ısınmanızı, hem de uzun yıllar problemsiz ve severek kullanmanızı sağlayacaktır.
Tüfeğin mekanik özelliklerinden sonra en önemli kısmı ahşap aksamları olan kundak (dipçik) ve el kundağıdır. Daha önceleri de belirttiğim gibi genelde standart üretim tüfeklerde kundak ve el kundakları aşağı yukarı çok yakın ölçülerde imal edilmektedirler. Buna göre, tetiğin önünden kundağın en arkasına kadar olan “kundak boyu” dediğimiz mesafe standart tüfeklerde 35-36 cm arasında, tüfeği düz bir zemine ters olarak yatırdığınız zaman, zeminle kundağın en arka üst noktası arasında kalan mesafe ki “kundak düşüklüğü” 5-5.6 cm olarak üretilmektedir. Bu ölçüler yaklaşık 170 cm boyunda, boyun yüksekliği normal bir avcı için uygundur. Ancak boyunuzun 180 cm üzerinde veya 170 cm altında olması, (ayrıca kısa veya uzun boyunlu) boyunuza göre aşırı kilolu olmanız sizi anında standart dışı bırakacaktır. Bu durumda bir insan nasıl konfeksiyon giyemiyor ve terziye gitmek zorunda kalıyorsa, avda netice almak istiyorsa da tüfeğini ya özel olarak imal ettirmeli veya kundak ve el kundağını ayrıca bir silah ustasında kendi ölçülerine göre düzelttirmelidir.

El kundağında tüfeği iyi kavramak için önemli olduğundan, elinizin büyüklüğüne ve parmak uzunluğuna uygun kalınlık ve ergonomide yapılmalıdır. Kundak modelleriyle ilgili olarak “ortopedi” sözcüğü sıkça kullanılmakla beraber “ortopedi” aslında tıp literatüründe ayak ergonomisini kasteder.
Tüfek kundaklarında; tabanca, Monte Carlo, skeet, düz, İngiliz, damla, top kabze, kaz göğsü veya kursaklı İngiliz, gibi çeşit çeşit modeller mevcuttur. Ancak yaygın olarak kullanılan iki ana model vardır; tabanca ve İngiliz. Genelde bu kundakların avantajlarını bilen eski avcılar özellikle İngiliz kundağı tercih ederler. Bence İngiliz kundak, nişan alma esnasında sağ elinizi tabanca kundağa takılmadan daha seri bir şekilde tetiğe ulaştıracaktır. Eski klasik tüfeklerin, hâlâ yine en kaliteli ve pahalı tüfeklerin İngiliz kundaklı olarak yapıldığına bakarsak Holland Holland, Westley Richards, Beretta, Browning, Perazzi gibi imalatçıların bir bildikleri vardır herhalde. İngiliz kundak ayrıca hafiflik avantajı da sağlar.
Seçeceğiniz tüfeğin kundağının, yukarıdan veya arkadan baktığınızda tüfeğin ekseninden sağa doğru çok hafif kaçık olmasına dikkat ediniz. Kaçıklık kundağın arka üst kısmından 4 mm, kundağın arka alt kısmından 8 mm kadar olmalıdır. Bu şekilde kundak, göz ve kundağı yasladığınız sağ omuz arasındaki mesafeyi kompanse edecek ve tüfeğin üstüne yatarak zaman kaybetmenizi ve kötü nişan almanızı önleyecektir. Solaklar için tabii ki tam tersi olması gerekir, eğer bulabilirlerse.
Tüfek alırken mümkünse kundağı vernik veya polyester kaplı olanları tercih etmeyiniz. Av esnasında ne kadar dikkat etsenizde tüfeğinizin ahşap kısımları çizilecektir. Vernik veya polyester kaplı kundağa rötüş yapmanız olanaksızdır. Ancak vernik sürülmemiş bir kundağı, çok ince zımpara ile çiziği yok ettikten sonra bir kaç “schaftol” dediğimiz kundak yağı ile ilk günkü haline getirebilirsiniz.
Ördek, kaz ve domuz gibi kamuflaj gerektiren bek avlarında kullanacağınız tüfeklerin namlu ve diğer metal aksamlarının mat olmasına dikkat etmelisiniz. Parlak menevişli tüfekler güneş ışıklarını yansıtacağı için ne kadar iyi kamuflaj yapmış olsanız dahi sizi belli edecektir. Yürüyüş avlarında daha ağırlıklı çıkmayı planlıyorsanız tercih edeceğiniz tüfekler 3 kg’ın altında olmalıdır. Avdaki ilk iki saatten sonra 3 kg’ın üstündeki her 100 gram tüfeğe 0.5 kg ilave edecektir. Üzerinizde taşıdığınız herhangi bir aksesuar, moment mesafesi sıfır olacağından size bire bir yük getirirken, av tüfeğinizin ağırlık merkezi genelde vücudunuzun ekseninden ortalama 40-50 cm uzakta bulunacağından moment oluşur ve mesafe ile lineer (doğru) orantılı olarak ekstra ağırlık bindirir ve bu ağırlık özellikle hava ısısının artmasıyla ve saatler ilerledikçe eksponensiyel olarak artar. Özellikle bıldırcın ve keklik avları için ağırlıkları 2600-2800 gr arasında değişen 20 kalibre tüfekleri öneririm. Yalnız bek avı olan kaz ve ördek avlarında eğer magnum veya 36 gr 40 gr gibi dolular kullanacaksanız, tam tersi 3250 gr ve üstü tüfekleri tercih etmelisiniz. Aksi takdirde hem tüfek şahlanacaktır hem de ilk on onbeş atıştan sonra omuzunuz ve yanağınız acıyacaktır. Ağır dolularda yarı otomatik tüfekler “recoli” sayesinde yani fişek sürmek ve mekanizmayı yeniden kurmak için yaptığı geri hareket esnasında mekanizmadaki yay amortisör vazifesi görmekte ve geri tepmeyi minimuma indirmektedir. Ancak yarı otomatiklerde de yüzde on ila onbeş arasında enerji kaybı söz konusudur.