Hayat…
Bakır Ve Bakırın Vücuttaki Fonksiyonları
BAKIR (CU)
Önemli bir eser element olan bakır, insan vücudunda yaklaşık 100-150 gr kadar bulunur. Bunun %10’ u karaciğer ve beyinde, geri kalanı ise kanda toplanmaktadır. Bakır, kanda hem plazmaya hem de alyuvarlara dağılmıştır. Demir ile beraber kandaki hemoglobinleri meydana getirirler. Bakır ayrıca birçok enzimin fonksiyonunu ve kalp çalışmasını da düzenler.
Bakırın Vücuttaki Fonksiyonları
Karaciğerde depolanan bakır, vücut dokusunun yeniden oluşması için gerekli enzimlerin yapımında oldukça önemli bir rol oynar. Hemoglobine bağlı demirin korunması ve vücuttaki C vitamininin kullanılabilmesi için gereklidir. Ayrıca bakır, beyin sinirleri ve bağ dokusu için de oldukça önemlidir.
Kan için gereken hemoglobin yapımına etkisinin yanında başka işlevleri de vardır. Bunun da çoğu karaciğer ve beyindedir. Yeni doğmuş bir bebeğin karaciğerinde çok yoğun olarak bulunurken 10 yaşına geldiğinde erişkinlerle aynı orana ulaşmaktadır.
Bakır, vücut tarafından zor absorbe edilen bir maddedir. Besinlerdeki bakırın ancak %5’ i vücut tarafından emilir. Vücutta çok az bulunmasına karşın oldukça önemli görevlere sahiptir.
Hücre solunumu ve enerji salınımı işlevlerini gerçekleştiren sitokrom sisteminin bir parçasıdır. Oksijensiz serbest radikal metabolizmasında anti enflamatuvar etki denilen dokuların şişme ve kızarmasını giderici etki gösterir. Dokuların iyileşmesinde ve kemik yapısının sağlamlığında oldukça etkilidir. C Vitamini ile birlikte özellikle kemik ve bağ dokusunda kollojen yapımını sağlar. Tiroid Hormonlarından T3’ ün T4 haline dönüşümünü gerçekleştirir.
Başta SOD olmak üzere bir çok enzim için önemli rol oynar, ayrıca tirozinin saça ve deriye renk veren melanine dönüşümünü sağlar. İyi bir iletken olan bakır, bu özelliği ile elektrik akımına dayalı olan sinirlerdeki aktivitelerin gerçekleştirilmesine katkıda bulunur.
Histaminaz enzimine olan etkisi ile alerjik olaylarda rol alan histaminin kan düzeylerini ayarlamasına katkıda bulunur. Ayrıca vücuda bakır beslemesi yapılması sonucu kırık kemiklerin kaynamasının hızlandığı bilinmektedir.
Bakır Eksikliği
Bakır eksikliği kendini kansızlık ve kemik yapısında bozukluklarla gösterir. Bakır yetersizliğinin erken bulgularından bir tanesi de osteoporozdur. Sık olarak demir eksikliği ile beraber görülen bakır eksikliği halsizlik, solunum ve ödem yaratabilir. Büyümede yavaşlama, saç dökülmesi, iştahsızlık, ishal, cilt sorunları meydana gelir, ve dokuların kendini tamir etmesi gecikir. Azalan kandaki alyuvar aktivitesine bağlı olarak dokuların oksijenlenme bozuklukları ortaya çıkar. Kemik yapısı etkilenir, sinirlerdeki iletiler yavaşlar. Tiroid hormonlarının azalması sonucu hipotirodik yakınmalar, kolesterol artışı, kalpte çarpıntı gibi sorunlar ortaya çıkar.
Farklı kan hücrelerinin ve sistemlerin bakır eksikliğinden etkilenmesi sonucu savunma sistemi zarar görür. Bu da enfeksiyonlara eğilime ve yakalanılan enfeksiyonların ağır seyretmesine yol açar.
Ayrıca bakır metabolizmasının bozukluğuna neden olan genetik “Wilson Hastalığı” görülebilir. Bu hastalıkta serum ve saçlarda bakır düzeyi düşerken karaciğer ve beyinde bakır depolanmaktadır. Nadir görülen Menke Hastalığında ise küçük çocuklarda barsaklardan emilimin bozulması ile bakır barsak duvarında birikmektedir. Her iki hastalık da tedavi edilmediği takdirde ölümcül olabilmektedir.
Bakırın Fazla Alınması
Bakırın fazlalığından kaynaklanan sorunlar eksikliğine oranla daha sık ortaya çıkmakta, özellikle düşük çinko düzeyleri ile birlikte görülmektedir. Anksiete, depresyon, hafıza zayıflığı, konsantrasyon bozukluğu, iştahsızlık, şizofreni, sara, otizm gibi rahatsızlıklar, kadınlarda hamilelik pre-eklampisi ve doğum sonrası psikozu, eklem, adale ağrıları, yaşlılık sorunları, kekemelik ve çocuklarda hiperaktivite bakır fazlalığı ile beraber görülmektedir.
Ayrıca hafif düzeydeki bakır fazlalığı belirtileri olan kişiler yanlışlıkla hastalık hastası veya nörötik kişiler olarak kabul edilebilir. Huzursuzluk, halsizlik, adale, eklem ve baş ağrılarının sebebi açıklanamadığında bakır fazlalığını düşünmek gerekir.
Bakırın Özellikle Kullanılması Gereken Durumlar
Sağlıklı kişilerde diğer besinlerle beraber dengeli bir şekilde alınmalıdır. Özellikle Wilson ve Menke sendromlarında ve romatoid artrit ile osteoartrit gibi iltihaplı hastalıklarda kullanılması önerilmektedir.