Çocuğun Dünyasında Oyun ve Oyuncak

[IMG]http://www.bebek.com/resim/yuvarehberi_1946.jpgdolunay

Çocukların sağlıklı gelişiminde oyun ve oyuncaklar önemli yer tutar.

Öğrenmenin en keyifli ve farkında olmadan gerçekleşmesinin aracı olan oyun ve oyuncak, bedensel ve ruhsal gelişmenin de mutluluk ve haz verici araçlarıdır.

Doğru zamanda ve akıl süzgecinden geçirilerek seçilen uygun oyun ve oyuncaklar, çocuğun ailesi ve sosyal çevresi ile güvenli ve uyumlu bir ilişki kurulmasını sağlar.

Özellikle ilk yıllarda, oyun ve oyuncak seçiminde anne babanın bazı ayrıntılara dikkat etmesi gerekir. Çocuğun ailesi ile birlikte oynayacağı oyunların ve oyuncakların tercih edilmesi önemli bir ayrıntıdır. Mutluluk içinde, sevgi dolu küçük dokunuşlarla, içten gülümsemelerle ve melodik rahatlatıcı seslerle söylenen şarkılarla oynanan oyunlar çocuğu "başka" insanların olduğu o "yabancı" dünyaya hazırlamada ailenin attığı çok değerli adımlardır. Bunun yanında oyuncağın pahalı oluşundan önce işlevselliğine her zaman dikkat edilmelidir. Oyuncak ve oyun çocuğu eğlendirebilmeli, yarışma duygusundan uzak olarak da düşünme, algılama ve muhakeme potansiyellerini açığa çıkarabilmelidir.

Sadece çocuklukta değil, yaşamın bütün dönemlerinde oyun önemli bir dışa vurum ve dış dünya ile bütünleşme aracıdır. Yaşamın özellikle ilk 12 yılı; bu 12 yılın da ilk 6 yılı oyun ve oyuncak seçimi konusunda büyük önem taşır. Çocuğumuzun gelişimsel dönemi ve kendini ifade ediş biçimi bizlerin doğru ve uygun oyun ve oyuncaklar seçmemizi kolaylaştıracak ipuçları ile doludur. Kimi çocuklar açık havada ve kalabalıklarla oynayacakları hareketli oyunlarla eğlenirken; kimisi için küçük gruplar içinde oynanan zihinsel oyunlar eğlendiricidir. Bununla beraber gelişimsel özelliklerini dikkate alarak bir genelleme yapmak mümkündür:

Dünyaya merhaba dediği ilk yılında çocuk, anne ve babasını istekleri konusunda yönlendirecek üstün bir beceriye sahiptir. Seslere ve görüntülere olan ilgisi anne babayı çok renkli dekoratif bebek odası süsleri ve ritmik sesler çıkaran çıngıraklar, ağzına götürmesinde sakınca olmayan nesneler almaya yönlendirir. Bu dönemde annenin ve babanın bebeklerini taklit ettikleri "komik" yüz ifadeleri ve konuşma biçimleri önemli oyun araçlarıdır. İlk yılın sonlarına doğru, balon, top, araba gibi hareketli oyuncaklar, su ve kum oyuncakları gelişimsel dönemlerine uygun tercihlerdir.

Yaşamının ikinci yılında çocuk, dış dünyadaki nesneleri fark etmeye başlar. Her şeyi büyük bir keyifle eller, yere atar, parçalara ayırır. Tencere ve tavalar çocuğun dünyasında heyecan verici oyuncaklar olur. Dış dünyada tanıdığı kedi, köpek gibi canlıların ve araba gibi hareketli nesnelerin oyuncakları ve ev eşyası gibi sabit nesnelerin minyatürleri ile oynamaktan keyif alır. Bu dönemde çocuğun yaratıcılığının ilk ışıkları dünyasını aydınlatmaya başlar. Elindeki kâğıt parçasını uçak olarak hayal etmek gibi, kendine ait çok renkli bir düş dünyasının temelleri atılmaktadır. Masal kitapları ve kasetleri, kum ve su oyuncakları bu dönemde çocuk için doğru tercihler olmaya devam etmektedir.

3-5 yaşları arasında çocuk, dış dünyayı tanımakla yetinmeyerek; bir parçası olma yolunda da adımlar atar. Yaratıcılık ve hayal gücünün önlenemez yükselişini yaşar. İlgisini çeken her nesneyi zihninde canlandırır ya da taklit eder. Çeşitli meslek gruplarına hayranlık duyar ve bunu oyunlarında kullanır. Masal kitapları, resim malzemeleri, kes-boya-yapıştır kitapları, elişi makası, oyun hamuru gibi yaratıcılığını yönlendiren malzemeler yanında, değişik meslek gruplarının araç gereçlerini temsil eden oyuncaklar da bu yaş döneminin tercih listesindedir. Bu yaş döneminde arkadaşlar önem kazanmaya başlar. Grup oyunları aracılığı ile sosyal hayata geçişi ve kuralları kavrayışı kolay olur. İp atlama, koşma, üç tekerlekli bisiklete binme ve daha pek çok çocuk oyunundaki becerisini artırdığı da unutulmamalıdır.

6-8 yaşları arasında çocuk artık bir sosyal grup üyesidir. Kızlar grup halinde evcilik, seksek gibi oyunlara ağırlık verirken; erkek çocuklar da top oynamayı severler. Kızlar ve erkekler bir arada oynamayı sevmeseler de, arada bir dama, satranç gibi oyunlarda karışık oynayabilirler. Bu oyunlar toplumsal kimliklerini geliştirmelerinde önemli faydalar sağlayan oyunlardır. Bu dönemde, yap-boz, puzzle, maket tarzı oyuncaklar ile resim malzemeleri de çocuklar için doğru tercihlerdir.

9 yaşından itibaren çocuğa yönelik oyun ve oyuncak tercihlerinde belirgin değişiklikler olması beklenir. Bu dönemde tercih edilmesi önerilen bilgisayar ve atari tarzı oyunlar, karmaşık yapboz oyunları sorun çözme becerisini artıran oyunlardır. Bilim ve sanat dünyasını ve kendi yeteneklerini tanımasını sağlayan çocuk bilim kulüpleri ve geliştirmek istediği herhangi bir sanat alanı akıl yürütme ve muhakeme yeteneğinin geliştirilmesine yardımcı olacaktır. Bunların yanında sağlıklı ilişkiler yürüten bir "birey" olarak da etkinliklerde bulunmalıdır. Sportif faaliyetler ve grupla katılacağı yaz ya da kış kampları bunu sağlamada yardımcı etkinlikler olacaktır.