Gece Perisi
Aksaray Tarihi
Aksaray Tarihi ve Genel Bilgileri
Aksaray Tarihi ve Genel Bilgileri
Aksaray, İç Anadolu Bölgesi’nde Niğde’nin batısında, Konya’nın doğusunda, Ankara’nın güneyinde bir ildir. Yaklaşık 400.000 nüfusa sahip ve yüzölçümü olarak 7.626 m² dir. 6 İlçe, 48 Belediye ve 146 Köy’e sahiptir.
İlkçağ’da Arkhelais adını taşıyan kenti, son Kapadokya kıralı Arkhelaos’un Garsuara adlı yerleşmeyi geliştirerek kurduğu sanılmaktadır. Roma İmparatoru Cladius I kente koloni ayrıcalığı tanıdı. Ayrıcalık, Anadolu’daki birçok önemli yolun kavşak noktasında bulunan kentin daha da gelişmesine yol açtı. Bizans ile müslüman Araplar arasında birçok kez el değiştiren şehir Malazgirt Savaşı’nın (1071) ardından Türkler’in egemenliğine girdi. Kılıç Arslan II (1155-1192), yıkık durumdaki Aksaray’ı bir İslâm kenti olarak yeniden kurdu, kentin çevresini surla çevirdi, camii, medrese, çarşı, hamam vb. yaptırdı. Azerbeycan’dan getirdiği din bilgini, zenaatkâr ve tüccarları kente yerleştirdi. Ticaret yolları üzerinde bulunan Aksaray, Anadolu Selçuklu Devleti’nin önemli merkezlerinden biri olarak gelişti. Selçuklu’lardan sonra Karamanoğulları’nın eline geçti. Bir süre Eretna Beyliği’nin egemenliğinde kalan kente (1341-1365), Karamanoğulları yeniden egemen oldu. 1396’da Yıldırım Bayezid tarafından ele geçirildiyse de Timur istilasından sonra yeniden Karamanoğulları’nın eline geçti. 1467’de Fatih Sultan Mehmet, Aksaray’ı kesin olarak Osmanlı topraklarına kattı. Aksaray Cumhuriyet döneminde 1924’te il durumuna getirildi. 1933’te ilçe olarak Niğde’ye bağlandı. Ancak 1989’da yeniden il oldu.
Aksaray denmesinin sebebe de şudur:
Kılıç Arslan’ın taht merkezi olması dolayısı ile ona büyük bir saray yaparlar. Saray giriş kapısının sağında ve solunda tunçtan iki adet heybetli arslan heykeli varmış. Bu saraya bir kötülük yapılmak istense, yapmak isteyen kişi, bu arslanların ağızlarından saçtığı kıvılcımlardan helâk olurmuş. Bu saray uzaktan bembeyaz göründüğünden, bulunduğu şehire de Aksaray demişler. Rumlar bu şehre halen Pegahelna derler.
Şehir, sonra Karamanoğlu Yakub Bey’in eline geçmiş ve O’ndan da Yıldırım Beyazıt Hân’ın eline geçmiştir. Hâlen Osmanlı Devleti’nin elinde olup, Gâzi Süleyman Hân kaydı üzere Karaman Eyâleti’nde sancakbeyi merkezidir. Kanun üzere, yılda beyine yirmi kese gelir olur. Beşyüz askere sahip bir tuğlu mirlivadır. Alaybeyisi, çeribaşısı ve yüzbaşısı vardır. Kanun üzere cebeliler ile bin askeri olur. Yüzelli akçelik şerif kazadır. Kadısına senede beş kese gelir olur. Müftüsü, nakîbi, kethüdâ yeri, yeniçeri serdârı, kale dizdârı, muhtesibi, şehir subaşısı, âyân ve eşrâfı, saygın zâtları vardır.
Aksaray Kalesi
Geniş bir alanda, büyük bir ırmak kenarında dört köşeli, taş yapılı, sağlam yapılı bir kaledir. Tâ şehrin ortasında yapılmıştır. Burç ve kuleleri o kadar yüksek değildir. Bütün burçları, dişleri ve bedenleri ile mazgal delikleri, hesaplı olarak düzenlenmiş kuleleri hep birbirine bakar. Kuşatma sırasında, her kulenin güçlü savaşcıları tüfek ile kuleleri korurlar. Hisarları tarafında beş kapısı vardır. Küçükkapı batıya bakar. Demirkapı kıbleye açılır. Keçikapısı da kıbleye doğru açılır. Ereğlikapısı güneye doğru, Konyakapısı da batı tarafına açılır. Bu kapıların nöbetçileri, vergi alan muhtesib kimselerdir. Kale içinde isyancılar zamanında buğday saklamak için ambar yapılmıştır. Cephaneliği yoktur. Ramazan ayında ve başka şenliklerde atılan büyük topları vardır.
Camileri
– Karamanoğlu İbrahimbey Camii
Eski bir ibâdet yeridir. Dört kemer üzerine kargir kubbeli bir camidir. Cami içinde oniki adet sütun ile iki adet sanat eseri kapı vardır. Minberi, müezzinler yeri sade ve güzeldir. Yuvarlak minaresi camiden uzak olup, cami kubbeleri kireçle örtülüdür.
– Şeyh Hamid Veli Camii
Şeyhler Mahallesi’nde, kubbeli, bir minareli camidir.
– Debbağlar Camii
Kireçle yapılmış, cemaati bol bir camidir.
– El-Hac Seyyid Hasanefendi Camii
Başköprü yanında güzel bir camidir. bunlardan başka doksansekiz adet mescidi vardır.
Medreseleri
– Yılancık Medresesi
eski bir yapıdır.
– Sulu Medrese
çeşitli bilimler yeridir.
– Karamanoğlu Camii Medresesi
bu medresenin öğrencilerine ve hocalarına vakıf tarafından aydan aya aylık ve erzakları verilir. Ayrıca parasız görev yapan dersiâmları da vardır. Halkı fıkıhçı olup ferâiz ilmini atalarından beri okuya gelmişlerdir.
Bu şehirde özel Kur’ân okulları yoktur. Fakat Kur’ân hâfızları pek çoktur. Şehir onyedinci örfi iklimdedir. Ortasından akan Uluırmak, imâreleri sulayıp Alâaddin köprüsünden geçer. Bursa gibi her evden su akar.
Ziyaret yerleri
Bu şehirde yedi binden fazla büyük evliyânın yattığı söylenmektedir. "Dâr’ül-ervâh" denilen bu yere nice defalar nur inmiştir. Üzüntülü olan bir kimse burayı ziyaret etse üzüntüsü gider.
– Şeyh Hamid Veli; Rum diyarı irfân ehlinin başıdır. Üstü açık bir kubbede medfûndur. Çoğunlukla saralı kimseler ziyaret ederler. Buna yakın
– Şeyh Kemal Sultan olgunluk yolunda tamama ermiş büyük bir zattır. Bunun yanında
– Şeyh Pertevi Sultan, Yesevî tarihinde yahşi bir erdir.
– Kırkkızlar; çoğunlukla kadınlar ziyaret ederler.
– Şeyh Necmeddin Kibri,
– Bedreddin Sultan Veli,
– Hımarlı Dede Sultan şehir içindedir.
– Gülhani Ali Dede,
– Şeyh Gaznevî Sultan ve
– Şeyh Hakîkî bin Şeyh Hamid Veli:El-hac Bayram Veli öğrencilerinden olup, Ankara’da ledün ilmini tamamlayıp Aksaray’da Bayramî tarikatinde öncü olmuştur.
– Şeyh Butak, Taşpazarı Mahallesi’nde medfûn olup gönül erbâbının ziyaret yeridir. Cennetderesi semtinde Çelebilik ziyareti ve bunun üst yanında Hızırlık ziyareti vardır. *Kılıç Arslan Sultan’ın kabirleri de Hızırlık ziyaretgâhındadır. Bu Hızırlık’a yakın
– Şeyh Hamza, Bayrami tarikatinin büyük zâtlarındandır. Bir de
– Şeyh Hızır Efendi ziyareti vardır.
Aksaray’dan bir menzilde Sarıatlı Köyü’ne, oradan Ürgüp kazası içindeki Dübani’ye geldik. Halkı Müslümandır. Oradan Muşkara’ya ve sonra da Kayseri Kalesi’ne geldik.
Tarihi ve Turistik Zenginlikler
Müzeler ve Ören Yerleri
– Aksaray Müzesi
– Aşıklı Höyük
– Acemhöyük
– Antik Nora Şehri
– Manastır Vadisi
– Ihlara Vadisi
– Musular
– Ziga Kaplıcaları (Güzelyurt)
Camiler, Türbeler, Kiliseler
– Ulu Cami (Karamanoğlu Cami-Merkez)
– Eğri Minare (Kızıl Minare-Merkez)
– Şeyh Hamid-i Veli (Somuncu Baba)
– Taptuk Emre Köyü ve Türbesi (Taptuk Emre Köyü)
– Yunus Emre Türbesi (Reşadiye Köyü-Ortaköy)
– Kaya Cami (Güzelyurt)
– Selime Sultan Türbesi (Selime Köyü)
– Kilise Camii (Aziz Gregorius Kilisesi) (Güzelyurt)
– Aziz Anargiros Kilisesi (Güzelyurt)
– Sivişli Kilise (Güzelyurt)
– Selime Katedrali (Selime)
– Kale Manastırı Kilisesi (Selime)
– Yüksek Kilise (Merkez)
– Kızıl Kilise (Sivrihisar)
– Antik Nora Viranşehir (Helvandere Kasabası)
– Ağaçaltı Kilisesi (Daniel, Pantanossa-Ihlara)
– Pürenli Seki Kilisesi (Ihlara)
– Kokar Kilise (Ihlara)
– Eğritas Kilisesi (Ihlara)
– Sümbüllü Kilise (Ihlara)
– Yılanlı Kilise (Ihlara)
– Saint Georges Kilisesi (Kırkdamaltı Kilisesi-Belisırma)
– Bahattin Samanlığı Kilisesi (Belisırma)
– Direkli Kilise (Belisırma)
– Ala Kilise (Belisırma)
– Karagedik Kilisesi (Belisırma)
– Ziga Kaplıcaları (Güzelyurt)
Hanlar
– Ağzıkara Han
– Alayhanı
– Öresin Han
– Sultanhanı
Görülesi yerler
– Nakkaşlı Camii Minaresi
– Eskil Ulu Camii
– Alaadin Camii
– İbrahim Bey Medresesi
– Akhan avlulu kervansaray
– Kılıçarslan Hanı
– Hacı Şükrüllah Hanı
– Hoca Mesud Kervansarayı
– Sünnetli Han
– Öresinhan
– Kılıçarslan Türbesi
– Bekar Sultan Türbesi
– Saint Michel Kilisesi
– Çanlı Kilise
– Manastır
– Çömlekli
– Nazianze Kilisesi
– Anatepesi Kilisesi
– Kilise Köy
– Sargöl Kilisesi
– Yardıbaş Kilise
– Süt Kilise
– Bozboyun Kilise
– Tepe Kilise
– Çukurkent Kilisesi
– Kale Kilise
– Sivri Kilise