Gece Perisi
Ağrının Gelenekleri
Ağrı Gelenekleri
Ağrı Görenekleri
FOLKLORiK DEĞERLER
1-Giyim
A)Erkek Giyimi
Erkek giyimleri moda ve klasik giyime uygundur. Köyde çalışma zamanları ve Sıcak gÜnler hariç erkekler ceket ve pantolonla dolaşır. Orta yaştaki erkekler ve yaşlılar altta uzun don ve fanila giyerler. Soğuk gÜnlerde buna birde pijama eklenir. Pantolon, işlik, gömlek ve kazak bunların ÜstÜne geçilir. Gömleğin Üzerine ceket giyilmez arada mutlaka yelek veya kazak vardır. Baştaki şapka bÜtÜn giyecekleri tamamlar. Yaşlılar şapka yerine fes yada papak giymeyi tercih ederler. Erkekler genelde bıyık bırakırlar.
B)kadın Giyimi
Kadınların köylerde giydikleri giysiler daha çok milli ve mahallidir. Entari bunların en önde gelenleridir. Kadın ve kızlar en alta can gömleği ve içe tuman giyerler. Üst Üste entari giyme eski alışkanlıktan ve iklim şartlarından ileri gelmektedir. Entarilerin Üzerine hırka veya kazak giyilir. iş zamanları öne peştamal, kola kolçak takılır. En Üsteki entarinin kadife, ipek veya simli olmasına dikkat edilir. GÜmÜş, madeni ve öteki kemerler bunun Üzerine bağlanır. Ayakta çorap ve diz kapağının Altına kadar uzanan tuman vardır. Genç kız ve gelinler başlarına eşarp bağlar, orta yaştakiler leçek, yaşlı kadınlar beyaz bezle (cuna) örter. Üzerini renkli yazma (hayrat) ile bağlarlar. GÜnlÜk ve özel giyimlerde bazı kadın ve kızlar başlarına kufi takar, boyunlarına Altın asarlar, kadınlarda gÜnlÜk sÜslenme pek olmaz. SÜslenme genellikle dÜğÜnlerde, bayramlarda, şehre giderken ve özel gÜnlerde olur. Kadınların ellerine ve saçlarına kına yakmaları kadın gÜzelliğini tamamlayan öğedir. Boyuna ve bileklere takılan mavi ve renk renk boncuklar sÜslenmek içindir. şeve, sırğa, hızma, sÜrme, Altın ve bilezik, mavi boncuk, yÜzÜk, kÜpe ve kına kadın sÜs ve takı aksesuarlarındandır
2-GELENEKSEL EL SANATLARI
A)Halı ve Kilim Dokumacılığı
Ağrı da kış şartlarının ağır geçmesi nedeniyle yÜne dayalı dokumacılık genellikle bu aylarda el tezgahlarında geleneğe bağlı olarak devam eder. Kilimin halk arasındaki adı yemendir. Kilim ve halı dokumacılığı Ağrı daki el sanatlarının en önemlileridir. Halı, yastık, heybe, yÜn çorap ve kazak, tiftik eldiven, çorap ve papak da yÜn ve örmeye dayalı el sanatlarıdır.
Hayvancılığın yaygın ve egemen olduğu ilde morkaraman ırkı koyunların yÜnlerinden elde edilen iplik bir çok işlemden geçirildikten sonra ev tezgahlarında dokunacak duruma getirilir. En iyi iplikler bu Karaman cinsi koyunlardan elde edilmektedir.
Kurs ve halıcılık atölyeleri hariç Ağrı da halı ve kilimler ekseri Mengensiz dik döner yer tezgahlarında dokunur.
B)Yün kazak ve Yün çoraplar
Yerli ırk koyunların yÜnÜnden örÜlen kazak ve çoraplar sanat değeri taşıyan bir özelliğe sahiptir. Bu kazaklar ve çoraplar tezgahlarda yapılmayıp elde yapıldıkları için oldukça sağlam ve gÜzel motiflerle sÜslÜdÜr. çorapların parmak uçlarında geleneksel halı ve kilim motifleri kullanılır. Diğer motifler örgÜ şekliyle ortaya çıkarılır. YÜnden ayrıca eldiven ve papak ta örülür. Bunların beyaz renkli olanları daha fazla tercih edilir.
C)Tiftik Papak ve Tiftik çoraplar
Keçilerden taranarak elde edilen tiftik özel işleyiş biçimleriyle giyim eşyası olarak değerlendirilir. Elde edilen tiftik yıkanıp temizlendikten sonra taranır. Teşi adı verilen eğirme aletiyle eğrilip iplik haline getirilir. Tiftik giyecekler el örgÜ şişleriyle örÜlÜr. örÜldÜkten sonra sıcak Ekmek arasına baskıya bırakılarak yumuşatılır. Tiftik giyeceklerin kabartılıp saçaklandırılması bu yöntemle yapılır. Tiftikten kazak, atkı ve eldivende yapılır. Tiftik çoraplar dize kadar uzandığından dizleme de denilir. Dizlemenin Üzerine değişik halı ve kilim motifler işlenir.
D)Üzerlik veya Nazarlık
El sanatlarıyla ilgili olarak halkın Üzerlik veya nazarlık olarak tabir ettiği Üzerlik, Üzerlik otu tanelerinin ipliklere dizilerek geometrik şekil verilen bir sÜs eşyası olduğu gibi inanç bakımından da kÜltÜrel değerler taşımaktadır. Halk inanışına göre Üzerlik muska ve mavi boncuktan sonra nazardan iyi koruyan eşyadır. Üzerlik otu bulunmayan yerlerde Arpa ve mızır taneleri boyanarak kuşburnu kızardıktan sonra toplanıp yapılır. Üzerine nazar boncuğu takılır. özellikle Doğubeyazıt ta yetişen ve burada yapılan Üzerlik köy odalarındaki duvarların başlıca sÜsÜdÜr.
E)Buğday ve çavdar Sapından Yapılan Eşyalar
Olgun hale gelmiş Buğday sapları başaklarından temizlenerek ıslatılıp yumuşatılarak örmeye elverişli hale getirilir. Ağrı lı kadın ve kızlar bunlardan çanta, sepet, çay tepsileri ve çocuk şapkaları yapmaktadırlar. Ayrıca bunlar gÜzel renkler boyanıp motiflerle sÜslendiği zaman turistlerin ilgisin çekmektedir
F)Keçe yapımı
Keçecilik Ağrı da hayvancılığa bağlı olarak gelişmiş diğer bir el sanatı koludur. Genellikle kuzu yÜnÜnden yapılan keçeler, yÜnÜn hallaç taraklarından geçirilmesinden sonra özel yöntem ve tekniklerle sıkıştırılmayla elde edilir. Keçelerin Üzerine renkli yÜnlerden desen yapılır. Keçeler kırsal kesimde yaşayan ve hayvancılıkla uğraşan Ağrı halkının kullandığı bir yazgıdır. KöylÜler kendi koyun ve kuzularından Ürettikleri yÜnleri keçecilere götÜrerek ihtiyaçları olan keçeleri yaptırırlar. Keçeler sıcak tutması yönÜyle bilhassa yaylalarda hayvancılıkla uğraşan halk için halı ve kilimden daha fazla bir önem taşır. Keçeden yazgı çoban başlığı, çoban kepeneği gibi eşyalar yapılır. önemli bir ihtiyaç Maddesi durumundan olan keçe ve keçecilik bölgede ticari bir meslek ve unsurdur.
3-HALK MÜZİĞİ VE GELENEKSEL OYUNLAR
Ağrı da Halk MÜziği geleneksel kÜltÜrÜn önemli bir parçasıdır. Halk müziği oyunlara paralel olarak gelişmektedir. Halk MÜziği denince dÜğÜn türküleri ve halk oyunları asla gelir. Kullanılan belli başlı halk mÜziği araçları Davul, zurna, kaval, tef, tulum, gayda, dÜdÜk ve bağlamadır. Türküler konusunda en çok emeği geçen ve derleme yapan sanatçılar, başta ismet öZTÜRK ve ismet KOÇKAR olmak Üzere Talat BAYDAR, şinasi HATUNOĞLU, Burhan çAÇAN ve Ali Haydar GÜL dÜr.
Ağrı Türkülerinin en yaygın olanları şunlardır:
-Ağrı Dağından Uçtum
-Ağrı Dağı Buzludur
-Ağrı Dağının Tipisine
-Oy Eleşkirt
-Konma Bülbül Konma
-Eleşkirtin önü Ova
-Küpkıran Ovaları
Sünnet ve Kirvelik
Erkek çocukların oyun çağında sÜnnet ettirilmesi görüşü yaygındır. Aile, kirve tutacağı kişinin sayılı ve varlıklı biri olmasını ister. Ağrı da kirvelik önemlidir ve akraba sınıfına girer. çünkü kirve kirvenin dostudur. Bir birinin hayrına şerrine koşarlar.
SÜnnetten önce kirve tutulan kişiye koç, teke, tosun gibi havyar veya bunlara eşdeğer hediye gönderilir. Kirve de çocuğa / çocuklara hediye alır masraflarının bir kısmını karşılar.
SÜnnet, düğünlerden sonra en gösterişli ve masraflı tören ve eğlencelerdendir.
Doğum
DÜğÜnden uzun bir sÜre geçtiği halde, gelinin çocuğu olmasa , kaynana bunun sebebini ve çaresini araştırır. TÜrbe, kutsal yerler, şehit mezarı ziyaret edilir, sadaka verilerek dua edilir.
Doğumdan sonra, özellikle erkek çocuk haberi verene, babası bahşiş verir. Yeni doğan çocuğa akraba ve komşular hediye götÜrÜr. Kırkı çıkmayan çocuk gelene – gidene fazla gösterilmez. Yeni doğan çocuk kırk gÜn boyunca yalnız bırakılmaz.
çocuğun kırkı, çimdirilirken başına kırk kaşık Su dökÜlerek çıkarılır. Nazar değmemesi için dualar okunur, altında Üzerlik yakılır, Üzerine muska, kurşun, mavi boncuk vs. dikilir. çocuğun dişi çıkınca hedik pişirilir; komşu ve akrabalara dağıtılır. Buna diş hediği denir.
Kız isteme ve Elçilik
Oğullarını evlendirmek isteyen ana – babanın kız bulmak amacıyla yaptıkları işlere dÜnÜr gezmesi denir. DÜnÜr gezmesi sırasında uygun bulunan kız, babasından istenir, yani elçi gidilir.