Deli Sevdam
Toprak kayması nedir
Yer göçmeleri ve yer kaymaları kütle hareketleri olarak ifade edilir. Bunlardan yer göçmeleri, mağara gibi yer altı boşluklarının tavanlarının göçmesi olayıdır. Bunlar az görülen olaylardır. Yer kayması (heyelan) yurdumuzda sık görülen olaylardandır. Yer kaymaları toprağın, taşların ve tabakaların bulundukları yerden yamaç aşağı kayması olayıdır. Bu olayla bazen küçük, bazen de çok büyük kütleler hareket eder.
Yer Kaymalarını (Heyelanı) Etkileyen Faktörler:
a) Kuvvetli Eğim
Eğim, heyelan ve toprak kaymalarını oluşturan en önemli faktörlerdendir. Çünkü yamaç eğimi arttıkça yamaçtaki kütleler daha kolay yer değiştirir. Karadeniz, Akdeniz ve Doğu Anadolu bölgeleri eğim ve yükseltinin fazla olmasına bağlı olarak heyelanın sıklıkla görüldüğü yerlerin başında gelir. Yerşekillerinin daha sade ve eğimin az olduğu İç Anadolu, Güneydoğu Anadolu ve Marmara bölgelerinde ise heyelanlar daha azdır.
b) Yağış
Yağışın artması toprak kaymasını da artırır. Çünkü yağışlarla ya da kar ve buz erimesi sonucu tabakaların arasına sızan sular sürtünmeyi azaltarak kütlelerin kaymasına neden olur. Ülkemizdeki heyelan olaylarının büyük bir kısmı toprak neminin ve yağış miktarının fazla olduğu mevsimlerde oluşur.
c) Kaya ve Toprakların Özellikleri
Arazilerdeki killi taş ve topraklar bol miktarda su emerek yumuşar. Toprakların gözenekli yapıda olması da tabakaların arasına suların sızmasına neden olur. Bu durumun görüldüğü yerlerde heyelanlar fazladır. Buna karşılık suyu emmeyen sert kütlelerin bulunduğu arazilerde heyelan oluşumu azdır.
d) Tabakaların Durumu
Tabakaların eğim yönünde uzanması heyelan olayını artırır.
e) Yerçekimi
Yamaçta bulunan kütleler yerçekimine bağlı olarak aşağıya doğru çekilir. Çekim gücü sürtünmeyi aştığı anda kütleler hareket eder.
f) Doğal Afetler-Beşeri Faktörler
Deprem, sel gibi doğal etkenler de heyelanı artırmaktadır. Ayrıca yol, tünel, baraj yapım çalışmaları yamaçların doğal dengesini bozarak heyelanlara neden olur.
Heyelanın Etkileri ve Sonuçları
Heyelanlar yerleşim yerleri çevresinde oluştuğunda can ve mal kayıplarına yol açmaktadır. Örneğin 1988 yılında Trabzon’un Maçka ilçesindeki heyelanda 64 kişi, 1995 yılında İsparta’nın Senirkent ilçesindeki heyelanda ise 74 kişi hayatını kaybetmiştir. Heyelanlar, yerleşim alanlarındaki meskenlere ve fabrikalara maddi açıdan da zarar vermektedir. Bazı yolların kapanması bunun sonunda ulaşımın aksamasına, taşımacılık hizmetlerinin yavaşlamasına neden olmaktadır. Heyelan olayı sonucunda yerşekillerinin biçimlerinde değişiklikler meydana gelir. Örneğin; Tortum çayı üzerinde oluşan heyelan akarsuyun önünü kapatarak Tortum Gölü’nün yine Trabzon’un batısındaki heyelan Sera Gölü’nün oluşmasına neden olmuştur.
Heyelandan Korunma Yollan
• Arazi çalışmaları yapılarak heyelan ihtimali fazla olan yerlerin yerleşime açılmaması gerekir.
• Yamaçların doğal dengesini bozmadan drenaj kanalları açarak geçirimli tabakaların bünyelerine fazla su alması önlenmeli.
• Heyelan ihtimali olan yamaçlarda yol ve kazı çalışmaları dikkatli yapılmalı, yamacın etek kısımlarına istinad duvarları yapılmalı.
• Yamaç dengesinin bozulmaması ve toprak örtüsünün korunması gerekir.