Kayıtsız Üye
sesin farklı ortamlardaki yayılma hızı nedir vikipedi ?
Deli Sevdam
Sesin Farklı Ortamlardaki Yayılma Hızı
Ses madde taneciklerinin titreşimleri sonucu oluşur. Sesin oluştuğu her yerde bir madde titreşimi vardır.
Ses madde olan her ortamda yayılır. Sadece boşlukta yayılmaz.
Madde olmazsa ses oluşmaz. Çünkü ses dalgaları madde yapısındaki tanecikleri titreştirerek yayılır. Bu nedenle madde gereklidir. Sesi oluşturan dalgalar enerji taşırlar, yani ses bir enerji çeşididir.
Sesin olması için t titreşim olması ve sesi düzenlemek içinde titreşimlerin düzenlenmesi gerekir. Örneğin; müzik aletlerinde akort yapılarak titreşimler düzenlenir ve ses düzenli bir şekle sokulur.
Sesin yayılma hızı her ortamda aynı değildir. Bilindiği gibi katı, sıvı ve gazların tanecikleri arasındaki boşluk katıdan gaza doğru gidildikçe artar. Bu nedenle tanecikler arası boşluk arttıkça, sesinde yayılma hızı azalır. Bu nedenle ses katılarda ki yayılma hızı çok fazla, gazlarda ise azdır. Boşlukta ise tanecik olmadığından ses yayılmaz.
Sesin hızı ortamın sıcaklığına da bağlıdır.
Ses dalgalar halinde yayılır. Suya atılan taşın oluşturduğu dalgalar şeklinde ses de dalgalar halinde dairesel olarak yayılır. Ses dalgaları su dalgalarının merkezden çevreye yayılması gibi her yönde ve her doğrultuda yayılır. Sesin kaynağından uzaklaştıkça sesin şiddeti azalır.
Kulak, hafif şiddetteki sesleri duyamaz. Normal konuşma sesinin şiddeti 30-60 dB (desibel) arasındadır.60 dB den fazla olan sesler insanı rahatsız eder. Bu seslere gürültü denir.
Kulağa kadar gelen seslerin frekansı da belli aralıklarda olmalıdır. Kulak titreşimi 20 titreşim/saniye ile 30 000 titreşim/saniye arasındaki sesleri işitebilir. Bu insanların sesleri duyma aralığıdır. Her canlının farklı farklı duyma aralığı vardır.
Konuşmada ses nasıl oluşur?
Akciğerlerden gelen hava ses tellerini titreştirir. Titreşim sonucu oluşan ses ağı, dil ve dişler yardımıyla kelimelere dönüşür.
SESİN YANSIMASI
Aynı ışıkta olduğu gibi seste de yansıma vardır. Ses kaynağından çıkan ses dalgalarının bir engele çarparak tekrar aynı ortama geri dönmesine sesin yansıması denir.
Sesin bir engelden yansıyarak bir müddet sonra tekrar duyulmasına ise yankı denir. Yankının nedeni sesin yansıması olayıdır.
Sesin havadaki yayılma hızı 340 m/s dir.
Ultrason, radar, sonar ve park sensorları gibi teknolojik cihazlar sesin yansıması prensibine göre çalışır. Ayrıca yarasalarda sesin yansıması kuralından yararlanarak yönünü bulur.
Sesin maddeler tarafından tutulmasına (yutulmasına) soğurma denir. Boş bir odada konuşulduğunda ses çok fazla yankı yaparken eşya ile dolu bir odada yankı azalır. Çünkü ses dalgaları bir cisme çarptığında bu dalgaların bir kısmının yansıdığı ve bir kısmının da yutulduğu görülür.
İki farklı ortam arasında, sesi soğurucu maddeler yardımıyla sesin bir ortamdan diğer ortama girişinin veya çıkışının engellenerek şiddetinin azaltılmasına yalıtım denir.
Ses yalıtımı köpük, cam yünü, elyaf gibi malzemeler kullanılarak yapılır. Hava, moleküller arası boşluğun fazla olmasından dolayı kötü bir iletken, fakat iyi bir yalıtkandır.
Ses yalıtımı; konferans salonları, tiyatro, sinema, ses kayıt stüdyoları, spor salonları, müzikhol ve düğün salonlarında öncelikle kullanılır.
SES DALGALARI NEDEN MADDESEL ORTAMDA YAYILIR?
Sesin madde içinde yayılabilmesi için sesin titreşim hareketini iletebilen bir ortamın olması gerekir. Bu ortam katı-sıvı ve gaz ortamlar olabilir. Ses sadece boşlukta yayılmaz. Çünkü boşluk madde olmadığından tanecikli bir yapıya sahip değildir.
Sesin oluşumunu, yayılmasını ve özelliklerini inceleyen bilim dalına akustik denir. Sinema, tiyatro, konferans salonu, konser salonu gibi yerlerde sesin yansıması ve yankılanması seyirciyi rahatsız eder. Bu nedenle binaların içyapısı sesin yankısını engelleyecek şekilde yapılır. Bu engellemede akustik biliminden yararlanılarak yapılır.
SESİN ÖZELLİKLERİ
Bütün sesler birbirinden farklıdır, çünkü her ses farklı özellik taşır. Sesin özellikleri şunlardır;
Sesin şiddeti
Sesin yüksekliği
Sesin tınısı
1.SESİN ŞİDDETİ:
Ses kaynaklarından çıkan seslerin farklı olmasının nedeni sesin şiddetinin farklı olmasıdır.
Sesin şiddeti ses kaynağından uzaklaştıkça azalır, yaklaştıkça artar.
Ses şiddetinin birimi desibel (dB) dir.
2.SESİN YÜKSEKLİĞİ:
Ses kaynağının bir saniyedeki titreşim sayısına frekans denir. İnce bir telden çıkan ses ile kalın bir telden çıkan ses arasındaki farka sesin frekansı denir.
İnce sesleri kalın seslerden ayıran özelliğe sesin yüksekliği denir. Sesin yüksekliği, sesin frekansı ile belirtilir. Frekans büyüdükçe ses incelir.
Bir telin boyu kısaldıkça çıkardığı sesin frekansı artar.
Telin gerginliği arttıkça çıkan sesin frekansı artar.
Telin kalınlığı arttıkça titreşim sayısı düşer, böylece frekansı azalır ve ses kalınlaşır.
Bir telin frekansı;
Telin boyuna,
Gerginliğine,
Kalınlığına (kesitine) ve
Yapıldığı maddeye bağlıdır.
Frekansın birimi hertz (hz) dir.
3.SESİN TINISI:
Sesin tınısı sesin kaynağına bağlıdır. Sesin hangi kaynaktan geldiğini anlamamıza yarayan, ses kaynaklarını birbirinden ayıran özelliğe sesin tınısı denir.
Sesin tınısı, ses kaynağının durumu, yapıldığı madde ve içindeki havaya bağlı olarak farklılaşır.
Sesin tınısı ses kaynağının tanınmasını ve ayırt edilmesini sağlar.