Latin Edebiyatı

Latin Edebiyatı

Hayat…
Latin Edebiyatı

Roma Latin Kültürü – Latin Edebiyatı Dönemleri
Roma İmparatorluğu’nun MÖ 146’da Yunan şehir devletlerini egemenliği altına almasından sonra eski ve köklü, zengin Yunan uygarlığı bir anda son bulmadı. Bu kültür ve uygarlık Roma uygarlığını uzun süre derinden etkiledi. Böylece Sicilya, Güney İtalya ve özellikle de Roma’da Latin kültürü dediğimiz yeni ve Eski Yunan kültürü kadar olmasa da güçlü bir kültür ortaya çıktı. İlk gelişen de tiyatro oldu. Latin tiyatrosu, eski Yunan tiyatrosunu örnek alarak Nevius, Enius, Platus gibi kendi oyun yazarlarını yetiştirmeye başladı.

Ancak Romalılar, Yunanlar kadar ince ruhlu değildi. Güzel sanatlarla fazla içli dışlı olmamışlar, bu sanatlarla Yunanlılar sayesinde tanışmışlardı. Onlar kaba güce, büyüklüğe düşkündüler. Bu yüzden de Latin tiyatrosu çok çabuk yozlaştı. Kısa sürede tiyatroların yerini arenalar, hipodromlar aldı. Yabani hayvan boğuşturmaları, gladyatör dövüşleri, atlı araba yarışları halkın en büyük eğlence aracı olmaya başladı.

Aynı kısırlık düşünce alanına da egemen oldu. Yunanistan’ın Roma’nın bir eyaleti durumuna gelmesiyle başlayan kültür alışverişi, Yunan düşünürlerinin ortaya koydukları kimi felsefi görüşlerin, özellikle de Epikürosçuluk ve Stoacılık’ın Roma’da yaygınlaşmasını sağladı. Ama sonuç olarak da Roma felsefesi, hep Eski Yunan düşünürlerinin etkisi altında kaldı ve onu hiçbir zaman aşamadı.

Latin edebiyatı ve kültürü altın çağını, bir bakıma, MÖ 78 ile 14 yılları arasında yaşadı. Kendi içinde ikiye ayrılabilecek olan bu döneme Klasik Dönem adını verenler çoktur.

Caesar (Sezar) Dönemi: Didaktik şiir alanında, Lucretius’un; söylev alanında, Cicero’nun; hem söylev hem de anı alanında, Caesar’ın; lirik şiir alanında, Catullus’un; tarih alanında da Sallustius’in yetiştiği ve etkili olduğu dönemdir.

Augustus Dönemi: Latin edebiyatının üç büyük şairinin yetiştiği dönemdir. Bunlardan Vergilius; pastoral, didaktik ve epik şiirde; Horatius satirik, lirik ve didaktik şiirde; Ovidius da lirik ve mitolojik şiirde ürünler vermişlerdir. Latin edebiyatının önemli tarihçilerinden Titus Livius da yine bu dönemde yetişmiştir.

Bu iki dönemin ardından Latin edebiyat ve kültür hayatında tam bir gerileme süreci başlar. Latin uygarlığı bir bakıma, son büyük temsilcileri olan Seneca ve Tacitus’u da yetiştirdikten sonra tarihe karışır.

Latin Edebiyatı Temsilcileri

* Lucretius (MÖ 99-55): Didaktik şiirleriyle ve altı kitaptan oluşan Doğa Üzerine adlı yapıtıyla tanınır.
* Plautus (MÖ 254-184): Komedileriyle tanınan tiyatro şairidir.
* Caesar (MÖ100-44): Roma İmparatorluğu’nun en ünlü komutanı ve devlet adamıdır. Söylev türünde çok başarılı olmuştur. Söylevleri propaganda amacına yönelik olmasına rağmen ustalıklıdır ve sanatsal değer taşır. Söylevleri Türkçede, Galya Savaşları adıyla yayımlanmıştır.
* Vergilius (MÖ 70-19): Latin edebiyatının en ünlü şairidir. Tanrıların yönlendirmesiyle dünyayı uygar hâle getirmekle görevli olduğunu iddia eden ve Roma’nın efsanevi kurucusu sayılan Aeneis’in yaşamını anlatan ünlü destan Aeneis’in yazarıdır. Ama asıl ününü pastoral şiirlerine borçludur. İyi bir eglog (pastoral şiirin bir türü) şairidir. Georgica adlı yapıtındaki didaktik şiirleriyle de tanınmıştır.
* Ovidius (MÖ 43-MS 18): Lirik şiirleriyle tanınmıştır. İyi bir gözlemcidir. Şiirlerinde etkileyici manzara tasvirleri ve mitolojik ayrıntılar dikkati çeker. Önemli yapıtları şunlardır. Medea, Fasti (Şenlikler), Değişimler.
* Horatius (MÖ 64-8): İmparator Augustus döneminde yaşamış seçkin bir Latin şairi ve yergi yazarıdır. Bizde daha çok Yergiler adlı kitabıyla tanınmıştır.
* Seneca (MÖ 4-MS 65): Romalı filozof, devlet adamı, hatip ve tragedya yazarıdır. Tragedyalarında daha çok, Yunan tragedyalarının bilinen konularını Roma’ya özgü ayrıntılarla süsleyerek tekrarladı. Bu yüzden de sahneye konmaktan çok okunmak için yazılan bu tragedyaların çoğu Aiskhylos, Sophokles ve Euripides’in oyunlarının taklitleridir.
* Sallustius (MÖ 86-34): Latin uygarlığının üç büyük tarihçisinden biridir. En önemli yapıtı Historiae’dır. Caesar’a Mektuplar ve Cicero’ya Sövgüler adlı yapıtların da bu yazara ait olduğunu düşünenler vardır.
* Titus Livius (MÖ 59-MS 19): Latin uygarlığının üç büyük tarihçisinden biridir. Roma tarihine ilişkin yapıtı döneminin klasikleri arasına girmiş ve XVIII. yüzyıla kadar yazılan bütün tarih yapıtlarını üslup ve tarih felsefesi yönünden etkilemiştir.
* Tacitus (MS 56-120): Romalı iyi bir hatip ve devlet görevlisidir. Latin uygarlığının üç büyük tarihçisinden biridir. Başlıca yapıtları şunlardır: Germania, Historiae, Annales.