Hayat…
Ses Ve Koku Taklidi Yapan Yetenekli Canlılar
Canlılarda Taklit Özellikleri – Taklitçi Hayvanlar
Bir kuşun, yaralı taklidi yaparak düşmanlarından kurtulabileceğini; bir böceğin, termit kokusunu taklit ederek termit yuvasında saklanabileceğini; bir tırtılın kraliçe karıncanın sesini taklit ederek adeta karınca kolonisinde kraliçe muamelesi göreceğini bilmesi mümkün değildir. Yüce Rabbimiz doğadaki canlıların her birini içinde bulunduğu ortama uygun farklı özelliklerle yaratmıştır. Bu özelliklerden biri de canlıların düşmanları tarafından fark edilmelerini önlemek ve avlanmaları için yaratılan taklit yeteneğidir.
Taklit; gözlem, teşhis, hafıza ve sonuç çıkarma gibi akıl gerektiren özellikler sonucunda ortaya çıkan bir yetenektir. Bu yeteneğin en önemli aşaması ise gözlem yapmaktır. Sesini, kokusunu ya da hareketlerini taklit etmek için söz konusu kişiyi detaylı olarak analiz etmek gerekir. İşte türlü aşamalar gerektiren bu yetenek, ilk yaratıldıkları milyonlarca yıl öncesinden beri bazı canlılar tarafından da savunma ve avlanma amacıyla kullanılmaktadır.
Gerçekte bu canlılar, kendilerine bahşedilen bu özellikler sayesinde korunduklarının ve yaşamlarını devam ettirdiklerinin şuurunda değildirler. Fakat Yüce Allah’ın ilhamı ile, kendilerine nimet olarak sunulan bu özellikleri, çok ustaca kullanırlar. Sonsuz merhamet ve ilim sahibi Rabbimiz, canlılar üzerinde tecelli eden ilmini ayette şöyle bildirmektedir:
“Sizin için hayvanlarda da elbette ibretler vardır…” (Nahl Suresi, 66)
Taklit Uzmanı Kuşlar
Ağaç Kütüğünü Taklit Eden Patoo Kuşu
Venezuela ormanlarında yaşayan Patoo isimli kuş bir taklit ustasıdır. Kuşun tüyleri ve üstüne konduğu ağacın kabuğu, birbirine olağanüstü derecede benzer yaratılmıştır. Bu anlamda canlı zaten doğal bir kamuflaja sahiptir. Kütüğün üzerinde fark edilmesi son derece zordur. Bu özelliğe ek olarak kuş, ağaç kütüğünü adeta “taklit eder”. Kuş, yanına yaklaşıldıkça taklidini daha mükemmelleştirmek için hareket etmeye başlar. Çok yavaş bir şekilde, kuyruğunu indirir ve onu ağaç kütüğünün deliğine sokar. Böylece kuşla ağacın birleşme yeri iyice belirsizleşir.
Kuşu ele verebilecek tek ipucu, gagası ve gözleridir. Bu yüzden aynı yavaşlıkta, gagası dik olarak gökyüzüne dönene kadar başını kaldırır, gözlerini kapar ve iyice gerinir. Kuşa 90 cm. uzaklıkta olunduğunda bile kuş hareketsiz ve donuk durur. Bu sayede ağaç kütüğünden ayırt edilmesi imkansız bir hale gelir. Tehlike uzaklaştığında ise kuş rahatlar ve taklit yapmayı bırakır. (David Attenborough, The Life of Birds, s.164)
Altın Kuşu
Yavrusunu Korumak İçin Yaralı Taklidi Yapan
Patagonya’da yaşayan Altın Kuşu, yuvasını açık alanlardaki otlaklara yapar. Anne kuşun karnında olgunlaşan yumurtanın üzeri, yumurtlamadan hemen önce toprak deseniyle kaplanır. Bu desenler, yumurtaya kamuflaj sağlaması için yaratılan özel bir korumadır. Böylece yumurtalar otların arasında fark edilmezler. Bir tehlike, yırtıcı bir kuş veya bir insan yuvaya doğru yaklaştığında ise, altın kuşu çok şaşırtıcı bir taklit sergiler: Kuş yuvasından fırlayarak koşmaya başlar. Sonra otların üzerinde yaralı ve kanadı kırılmış bir kuş taklidi yapar. Yabancı canlı kendisine doğru yaklaşınca tekrar koşmaya başlar. Aradaki mesafe açılırsa hemen yere yatarak yaralı numarasını tekrarlar. Amacı, yaklaşan yabancının dikkatini yuvadan uzaklaştırmaktır. Tehlikeyi yeterince uzaklaştırdığında taklit sona erer. Altın kuşu, uçarak yuvasına geri döner.
Görüldüğü gibi kuş burada, muhteşem bir akıl yürütme ve bir taklit sergilemektedir. Bu aklın ve yeteneğin kuşa ait olamayacağı, kuşun tüm bunları Yüce Rabbimiz’in ilhamıyla yaptığı çok açıktır. Allah’ın canlılar üzerindeki hakimiyeti bir Kuran ayetinde şöyle bildirilmiştir:
“ … O’nun alnından yakalayıp-denetlemediği hiçbir canlı yoktur…” (Hud Suresi, 56)
Yılan Sesini Taklit Eden Kuşlar
Bazı hayvanlar düşmanlarını yanıltmak için seslerini çeşitli şekillerde kullanırlar. Örneğin ağaç deliklerinde yuva yapan birçok kuş rahatsız edildiğinde bir yılan gibi tıslar. Yuvaya saldıran yırtıcı hayvanlar da, delikte muhtemelen bir yılan olduğunu düşünerek bu deliği kurcalamazlar. Küçük tırtıllardan bazıları da tehlike hissettikleri anda tıslarlar ve vücutlarındaki sahte göz beneklerini şişirirler. (Jill Bailey, Mimicry and Camouflage, s.50)
Baykuşun Korunma Amaçlı Taklitleri
Yavru bir baykuş korkutulduğunda, dışa açılan kanatlarını ve kafasındaki tüylerini çok iri gözükene kadar kabartarak korkutucu bir görünüm alır. Bir yandan da davetsiz misafirlere büyük gözlerini ardına kadar açarak bakar. Bu sayede yavru baykuşun yüzü çok daha büyük bir hayvanın yüzü gibi görünür. (a.g.e, s.44)
Göz benzeri benekleri olan baykuşun (Glaucidium perlatum) başının arkasında belirgin gözleri bulunan taklit bir yüz bulunur. Yüce Allah’ın baykuşa özel olarak verdiği bu taklit yüz, arkadan gelen düşmanları caydırıp uzaklaştırmak içindir. (Prof. Peter JB Slater,The Encyclopedia of Animal Behaviour, s.62)
Taklitçi Katydidler
Katydidler cırcır böceği ve çekirge benzeri canlılardır. 6 bacaklı olan katydidlerin yarasa ve kuşlardan, yılan ve çayır farelerine kadar, keskin görüşe sahip pek çok düşmanı vardır. Allah bu canlıları kendilerini başka canlılara benzeyerek koruyacakları özelliklerle yani doğal kamuflajla birlikte yaratmıştır. Bu özelliklerine ek olarak, katydidler son derece kapsamlı savunma taktiklerine sahiptirler. Örneğin katydidlerin “korkutma gösterileri”, saldıran hayvanların uzun bir süre duraksamasına sebep olur. Bu sırada katydidler, kaçıp uzaklaşabilecekleri kadar zaman kazanmış olur.
Yaban arısı katydidleri kısa antenleri, neredeyse saydam, zarımsı ön kanatları ve dar karın bölgeleri ile en ince detayına kadar yaban arılarını taklit eder. Gerçek yaban arılarından tek farkları iğnelerinin olmamasıdır. Hatta duruşları bile gerçek yaban arılarından farksızdır. Taklit o kadar başarılıdır ki avcı hayvanlar, bu canlılara yaklaşmaya dahi cesaret edemezler. (International Wildlife, May/June 1998, s.24-28)
Termitin Kokusunu Taklit Eden Böcek
Yırtıcı Redovid böceği (Salyarata varilgata) ağaçlarda yaşayan bir tür termit ile beslenir. Avını yakalama yöntemi çok ilginçtir. Önce, termit yuvasındaki yiyeceklerin arasına saklanır. Termitlerin kendilerine özgü bir kokuları vardır. Termitler kördürler ve yuvalarına giren düşmanlarını da koku farkı sayesinde tanırlar. Termit yuvasında saklanan redovid böceği de bir süre sonra termitler gibi kokmaya başlar, bu yüzden kendi kokusu anlaşılmaz. Bu böcek türü düşmanlarına karşı yırtıcı olan termitlerin saldırısından termitlerin kokusunu taklit ederek korunmuş olur.
Görmedin mi ki, gerçekten, göklerde ve yerde olanlar, Güneş, Ay, yıldızlar, dağlar, ağaçlar, hayvanlar ve insanlardan birçoğu Allah’a secde etmektedirler… (Hac Suresi, 18)
Kraliçe Karıncanın Sesini Taklit Eden Tırtıl
Bir tırtıl türünün, karıncaların saldırısından kurtulmak için kraliçe karıncanın çıkardığı “sesleri” taklit ettiği belirlendi.
Oxford Üniversitesinden Jeremy Thomas ve ekibinin yaptığı ve Science dergisinde yayımlanan araştırmaya göre “Maculinea rebeli” türü kelebeğe dönüşen bu tırtıl türü, düşman karıncalardan kurtulmak için, “Myrmica schenki” türü kraliçe karıncanın sesini taklit ediyor. Böylece karıncıları “hipnotize eden” tırtıl, işçi karıncalar tarafından yuvaya taşınıyor ve burada “kraliçe muamelesi” görerek “şımartılıyor”. Karınca yuvalarının içine minyatür mikrofon ve hoparlör yerleştiren ve kraliçe karıncanın işçi karıncalara yönelik sesini kaydedip tekrar çalan Thomas ve ekibi, kraliçenin sesini çaldıklarında antenleri havada ve çeneleri açık saatlerce hareketsiz duran işçi karıncaların, tırtılın taklit ettiği ses karşısında da aynı durumda beklediğini gördüler. Tırtılın bu taktiği diğer bazı karınca türlerindeyse işe yaramıyor. Diğer karınca türleri bazı kimyasal maddeler yayarak, “Maculinea rebeli”nin maskesini düşürmeyi başarabiliyorlar.
Savunma Amaçlı Taklit Yapan Diğer Canlılar
Farklı koloniler arasındaki savaşlarda, karıncaların uyguladıkları bir takım taktikler vardır. Bunlardan en yaygın olarak uygulananı karıncaların kendilerinden daha uzun ve büyük olan canlıları taklit etmeleridir. Karıncalar bacaklarını mümkün olduğu kadar düzleştirerek ve kafalarını kaldırarak daha uzun boylu ve daha “caydırıcı” görünmeye çalışırlar. (Bert Hölldobler-Edward O.Wilson, Journey to The Ants, Harvard University Press, Cambridge, 1994, s. 70)
Kedi güvesi tırtılı da korktuğu zaman adeta “şahlanarak” korkunç bir görünüm kazanır. Başını içeri çekerek “omuzlarını” kamburlaştırır. Böylece ortaya parlak kırmızı bir halkayla bunun üzerinde duran iki siyah nokta çıkar. Tırtılın aldığı bu şekil, bir surata çok benzer. Kırmızı halkaysa bir uyarıdır. (Hayvanlar Ans., C.B.P.C Publishing, Böcekler, s.150)
Sonuç
Alemlerin Yaratıcısı olan Allah canlılarda eşi benzeri olmayan, eksiksiz sistemler var etmiştir. Doğadaki canlı türlerinin her birinde, ayrı ayrı yaratılmış üstün özellikler vardır. Bu yazıda yalnızca birkaçına değindiğimiz canlılardaki taklit yetenekleri, bu canlıların Yüce Rabbimiz Allah’ın üstün aklı ve ilhamıyla hareket ettiklerini açıkça gözler önüne sermektedir. Tüm bu muhteşem yaratılışın sahibi, göklerin, yerin ve ikisi arasında bulunan her şeyin tek hakimi olan Yüce Allah’tır. Akıl sahibi insanlara düşen ise Allah’ın yaratması üzerinde düşünmek ve O’nu övüp yüceltmektir. Allah, Kuran ayetlerinde şöyle buyurur:
“Şu halde övgü, göklerin Rabbi, yerin Rabbi ve alemlerin Rabbi Allah’ındır. Göklerde ve yerde büyüklük O’nundur. O, üstün ve güçlüdür, hüküm ve hikmet sahibidir.” (Casiye Suresi, 36-37)
Kamufle Olarak Kendilerini Koruyan Canlılar
Canlılar yaşadıkları ortama son derece uyumlu şekilde yaratılmış vücut yapıları, biçimleri, renkleri ve desenleriyle özel bir koruma altına alınmışlardır. Bu canlıların bazılarının bedenleri bulundukları ortamla o kadar uyumludur ki, çevrelerinden ayırt edilebilmeleri son derece zordur.
* Bazı böcek türleri toplu halde taklit yeteneğini kullanarak düşmanlarından korunurlar. Örneğin Madagaskar’da bulunan tropik bir hemiptera türü olan Phiatidlerin kanatları parlak ve renklidir. Bir ağaç gövdesinde toplu halde dinlendikleri zaman bir böcekten çok çiçeğe benzerler. Bu da böcek arayan avcıları yanıltır. (Marco Ferrari, Colors for Survival, Barnes and Noble Books, New York, 1992, s.41)
* Yengeç örümceklerinin Misumena varia türü, üzerine konduğu çiçeğin rengine bağlı olarak sarıdan beyaza kadar değişen pek çok rengi vücudunda oluşturabilir. (Marco Ferrari, Colors for Survival, Barnes and Noble Books, New York, 1992, s.52)
* Birçok hayvan kamuflaj yetenekleri sayesinde bulundukları yerin rengini alarak taklit yapabilir. Ancak ahtapot hem renk hem de şekil değiştirerek kendisini düşmanlarından gizler. Bir ahtapotun vücudu “kromatofor” isimli onbinlerce keseden oluşur. Bu keseler kompleks bir kas ağının kontrolündedir ve pigment içerirler. Ahtapot, keseleri büzerek veya gevşeterek kendini herhangi bir arka plan rengine veya görünüşüne benzetebilir. Bu arada, diğer kaslar da ahtapotun deri dokusunu değiştirir. Ahtapot bu iki yöntemi bir araya getirerek kendini mükemmel şekilde kamufle edebilir. Ahtapot Allah’ın ilhamıyla hareket ettiği için bu mükemmel savunma tekniği ortaya çıkmaktadır.
Avustralya’da yaşayan Lir kuşu, sülüne benzeyen mükemmel desenli kanatlarının yanı sıra eşsiz ses taklit etme yeteneğiyle ünlüdür. Diğer kuş ve hayvan seslerinin yanı sıra testere, araba motoru, araba sinyali gibi mekanik sesleri de taklit edebilir.
Bazı hayvanlar, bulundukları ortama uygun renklere sahip olmak için mevsimlere göre tüy renklerini değiştirirler. Bu hayvanlar, kış aylarında bembeyaz bir kıyafet kuşanırken, bahar geldiğinde toprağın ve bitki örtüsünün rengine birebir uygun yepyeni bir görünüme bürünürler. Ortama göre renk değiştirme olayı, hayvanların vücutlarında yaratılmış olan oldukça kompleks mekanizmalar sayesinde gerçekleşmektedir. Güneşte kalan insan derisinin kızarıp-koyulaşmasına benzetilebilecek bu mekanizmalar, hayvanların deri ve tüylerinde renk değişikliklerine yol açmaktadır.
Vücudumuzun güneşte yanmasını engelleyemememiz (özel korunma yöntemleri hariç) gibi hayvanlar da vücutlarındaki değişimi kontrol kabiliyetine sahip değillerdir.
Patoo Kuşu
Altın Kuşu
Lir Kuşu
Katydid
Maculinea Rebeli
Misumena Varia
Ahtapot
Bukalemun