Görsel Sanatlarda Mizah Nedir Görsel Sanatlarda Mizah Hakkında Bilgi

Yazılı mizah yasanılan çağ ile paralel olarak gelisim gösterirken görsel mizah ürünleri ise resim, heykel, karikatür ve grafik sanatları içine alarak aynı doğrultuda yasanılan çağın aynası olmuslardır. Görsel mizah türleri içinde mizahın olmazsa olmaz bir kosul olarak içinde
barındırdığı en önemli türlerden biri karikatürdür. Karikatür mizahın
çizgiyle yapılan biçimidir. Mizaha iliskin pek çok tanım olduğu gibi
karikatüre ait de pek çok tanım yapılmıstır.

Resim – Grafik
Resim sanatı, kullanılan gereçler, uygulama yöntemleri ve
uygulama yüzeyleri açısından çok fazla çesitliliğe sahip ve sanat disiplinleri
içerisinde en eski olan alandır. Resim sanatında mizahtan bahsetmek için
karikatür kelimesi açıklanabilir.

Karikatür adı “Đtalyanca yüklemek veya sorumlu tutmak anlamına
gelen caricare- sözcüğünden türemis olup, ilk defa Đngiliz Doktor Sir
Thomas Browne’un 1716 yılında yayımladığı “Christian Morals” adlı
kitapta geçmistir. Buna göre karikatür anlam yüklenmis resim manasına
gelmektedir” (Preston O. 2006: 32).

Paleolitik, mezolitik ve neolitik dönemlere ait çesitli mağara ve
kayalara yapılmıs resimlerin olduğu bilinmektedir (Bkz. Resim 10. Topuz
H.1997,15), Hıfzı Topuz, Baslangıcından Bugüne Dünya Karikatürü adlı
kitabında eski dönemlerde kutsallık amaçlı yapılmıs çesitli resimlerin
günümüzde insanları güldürdüğüne dikkat çekerek çesitli mağara resimleri
ve freskleri resimde mizaha örnek göstermistir.

Karikatürde insanları veya tipleri hicivli olarak canlandırma sekli
ilk olarak 16. yüzyılda olmus ve Agostino Carracci tarafından ele alınmıstır.
Giuseppe Arcimboldo adı yüzyıllarca duyulmamıs, ama “30’lu yıllarda
sürrealizm’ le beraber ressamlar tarafından tekrar kesfedilmistir” (Topuz
H.1997: 38).

18. yüzyılda yasamıs Đspanyol ressamı Goya ve Đngiliz ressam
William Hogarth çalısmalarında karikatürlere yer vermislerdir.
Matbaa’nın icadı ile birlikte yazılı ve grafik basın araçlarının
artısıyla karikatür daha genis kitlelere ulasılmıstır. “Gazeteciliğe karikatürü
ilk defa Fransız ressam Charles Philipon getirmis ve 1831’de Paris’te “La
Caricature” gazetesini kurmustur” (Alsaç Ü.1994: 35).

Ondan sonra Đngilizler ve Almanlar da karikatürü gazetecilikte
kullanmaya baslar. Đngiltere’deki ünlü siyasi mizah dergisi “Punch” bu
çığırın kısa zamanda gelismesine yol açar. Günümüze değin gelisen resimle
karikatür sanatı’da gelisme göstermektedir. Bu noktada Honore Daumier
ismi günümüze değin gelisen karikatür sanatına katkıda bulunanlardan
biridir. “Daumier “La Caricature isimli karikatür dergisini yayınlamaya
baslar ve bu derginin kadrosunda yer alır. Daumier burada burjuvaların
zaaflarını, adaletteki çürümeyi, sürekli hatalar yapan hükümetin
yetersizliğini hicvettiği çizim kariyerine basladı” (Topuz H.1997: 53).

Daumier, mizahın resim sanatına dâhil olmasında 4000’in
üzerinde yaptığı çalısmasıyla hatırı sayılır bir yere sahiptir. Resim sanatının
devleri; Rembrandt, Leonardo da Vinci, Goya, Daumier, Van Gogh ve
Picasso gibi sanatçılar da karikatür çizmisler, kimi sınıflayıcılar bunların bir
bölümünü deneysel sanat diye adlandırmıslar, kimileri ifadeci sanat
(Expressionizm) içerisinde göstermislerdir. Bununla beraber “Dadaizm ve
sürrealizm’de resim sanatı ve karikatürün gelisimini etkiler” (Roukes N.
2003: 12).

Heykel
Plastik malzemelerle üç boyutlu biçimler yaratma sanatı olarak
tanımlanan heykel, genel olarak “hacim” sanatı olarak görülmektedir. Sanat
kavramları ve terimleri sözlüğünde heykel söyle tanımlanmaktadır: “Estetik
yasantı olusturması amaçlanan üç boyutlu nesne yapıt. Sözcük, bu amacı
güden her büyüklükteki, hangi malzemeyi ve tekniği kullanırsa kullansın,
tüm yapıtların genel adıdır” (Sözen, Tanyeli, 1994: 104).

Heykel yapımında oyma, yontma, birlestirme ve döküm gibi teknikler
kullanılır. Bu bilgiler heykel sanatının üretim asamasında malzeme ve
teknik zorlamasının olmayısına dikkat çeker niteliktedir. Antik Sümerden
günümüze kadar mizah ve hiciv unsurları çesitli sekillerde gözler önüne
serilmistir bunlardan biri de heykel sanatındaki uygulamalardır. Bes
heykelleri dikkat çekenlerdendir. “Bes, Bisu olarak da adlandırılır dans,
müzik ve savas(isyan) tanrısıdır, cüce olarak tasvir edilir” (Wilkinson
Richard H.2003: 18).

Her ne kadar bes karakteri vb. karakterlerin geneline atıfta
bulunmak veya tapınma amaçlı yapılmıssa da “karikatür sanatının üç
boyutlu olarak düsünülmesi hangi zamanda olmustur bilinmemektedir”
(Aygün. 2007: 18). Ancak resim sanatındaki mizahın kullanımı gibi abartılı
olusumlar heykel sanatında da kullanılabilmektedir.

Antik Yunan döneminde ise “…günümüzde geçerli olan
oyunculuk anlayısı yoktu ve ifade edilen duygular oyuncuların ellerinde
tuttukları ve yeri geldikçe yüzlerine koydukları maskelerle belirtilirdi” (Bkz.
Resim 34. Nutku Ö. 1985: 65). Kullanılan maskeler bir yandan tiyatro
sanatında bir yandanda heykel sanatında mizahı anlatmakta kullanılan en
önemli objelerden biriydi.

Orta Çağ’da ise mitolojik karakterler yerlerini, dinin olusumu ve din
adamlarının etkisiyle, dini yapılarda kullanılan Gargoyle adı verilen saskın
veya anlamsız hareketlerle tasvir edilen çesitli yontularda gözlemlenebilir.

Dönemlere göre çesitlilik gösteren üç boyutlu mizah örnekleri
yine Honore Daumier’ le önem kazanmaktadır. Çünki “Daumier üretken bir
tas baskıcı ve ressam olmanın yanı sıra, pismemis kil kullanarak mizah
yüklü birçok heykel de yapmıstı”( Rey R.1977).