Deli Sevdam
İslam Tarihi – Cemel Vakası
Cemel Vakası ya da Cemel Savaşı, 656 yılında, Halife Ali bin Ebu Talib ile Muhammedin dul eşi Aişe‘nin taraftarları arasında gerçekleşen muharebe. Müslümanlar arasındaki ilk iç savaştır. Cemel Savaşı Ali’nin zaferiyle sonuçlanmıştır. Aişe’nin müttefiklerinden Talha bin Ubeydullah savaş sırasında, Zübeyr bin Avvam savaştan vazgeçip Medine‘ye dönerken yolda öldürüldü. Aişe, Ali tarafından Medine’ye gönderildi.
"Cemel" sözcüğü Arapça‘da "deve" anlamına gelir. Cemel Vakası, Aişe’nin devesi etrafında gerçekleştiği için bu isimle
Olayların gelişimi
Hz Muhammed‘in ölümünden sonra sırasıyla Ebu Bekir, Ömer ve Osmanİslam Devleti‘nin başına geçtiler. Bu üç halifenin de hilafeti Şia tarafından kabul edilmez.
Bazı kaynaklara göre Ümeyye Oğullarından (Emeviler) Osman halife seçildiğinde, Ali ona biat etti.[1] Bazı İslam alimlerine göre Ali, Osman’a hiç biat etmemiştir.
Osman’ın halife seçilmesine Muaviye’nin babası Ebu Sufyan, çok sevinmişti. Haşimoğulları ilk iki halifeye sürdürdükleri yumuşak tutumu halifeliğinin ilk 6 yılında Osman’a karşı da gösterdiler. Bu dönemde yapılan fetih hareketlerine katıldılar. Ebubekir zamanında Kur’an nüshalarının çoğaltılması ve bir nüsha dışındaki diğer nüshaların imha edilmesi konusunda Ali, Osman’ı destekledi
Ali ve taraftarlarının Osman’dan hoşnut olmayışının sebepleri
Osman’ın halifeliğinin ikinci 6 yılında takip ettiği siyaset, valiliklere akrabalarını tayin etmesi ve onlara aşırı düşkünlüğü, Ali’nin halifeye karşı tavır takınmasına sebep oldu. Bu dönemde aralarında sert tartışmalar yaşandı.
656 yılında Mısır, Basra ve Kufe’den gelen ve Osman’ın halifeliğini kabul etmeyen isyancılar Medine yakınında “Zi-Huşub” mevkiinde toplandılar. Şehre girip girmeme konusunda Medinelilerin fikrini almak üzere elçi gönderdiler. Medineliler isyancıların şehre girişine taraftardılar ancak Ali isyancılara gelmemelerini söyledi.
Mervan’ın mektubu
Osman, isyancılara arabulucu olarak Ali’yi gönderdi. Durumun düzeltileceğini ve fesadın ortadan kaldırılacağına dair Ali onlara halife adına söz vermiş ve isyancılar Mısır’a gitmek üzere yola çıkmışlardı, fakat yolda rastladıkları bir adamın üzerinde bir mektup çıktı. Bu mektupta, Mısır’dan Medine’ye gelen isyancıların öldürülmesi isteniyordu. Bunun üzerine isyancılar geri dönerek mektubu ve içeriğini Ali’ye anlattılar. Ali, Halife Osman’a bu mektuptan bahsetti. O böyle bir mektuptan haberi olmadığını söyledi. Sonuçta bu mektubu, Osman’ın kuzeni ve damadı Mervan’ın halife adına yazdığı anlaşıldı.
Bunun üzerine Ali, hiçbir şeye karışmayacağını söyleyerek evine çekildi. Bu sırada isyancılar halife Osman’ın evini kuşatarak ya halifelikten ayrılmasını ya da kendilerine komplo hazırlayan Mervan’ın kendilerine teslim edilmesini istediler. Halife’nin her iki teklifi de kabul etmemesi üzerine evini kuşattılar.
Osman’ın öldürülmesi
Osman evinin kuşatılmasından Ali, Talha, Zübeyr ve Aişe’yi haberdar etti. Ali isyancıların bizzat yanına gelerek onlara çıkıştı, yaptıkları bu hareketin kafirlere bile yakışmadığını söyleyerek halifeye su gönderdi. Buna ilave olarak oğulları Hasan ile Hüseyin’i ve kölelerini halifeyi korumaları için gönderdi. Bu tedbirler etkisini gösterdi, nitekim isyancılar kapıdan girerek halife’yi öldüremediler ancak komşu evlerin damlarından atlayarak Osman’ı öldürmeyi başardılar.
Ali’nin halife seçilişi
Osman’ın öldürülmesinden 5 gün sonra Ali, halife seçildi ve Medine halkı ona mescitte biat etti. Talha ve Zübeyr’in de biat etmesi halk tarafından çok iyi karşılandı. Çünkü Talha ve Zübeyr, Ali’nin haricinde halifeliğin en güçlü adaylarındandı. Diğer şehirlerden temsilciler de Medine’ye gelerek biatlarını yaptılar ve böylece Müslümanların çoğu Ali’nin halifeliğini kabul etmiş oldu[1].
Halife Osman’ın öldürülmesi ve yerine Ali’nin halife seçilmesi ile birlikte Emevi-Haşimi mücadelesi yeniden başladı. Şam Valisi Muaviye, öldürülen akrabası halife Osman’ın kanını Ali‘den talep ederek onun ölümünden Ali’yi sorumlu tuttu.
Muaviye’nin Ali’den hoşnut olmayışının nedenleri
Ali halife seçildiğinde ilk iş olarak Osman zamanında atanmış olan valileri görevden aldı ve böylece valileri değiştirmede acele etmemesi kendisine tavsiye edilmiş olmasına rağmen bunu dikkate almamış oldu[1].
Görevden alınan ve çoğu Emevi sülalesinden olan valiler, yeni halifeye tepkilerini gösterdiler.Bunun üzerine Şam Valisi Muaviye isyan bayrağını açtı. Öldürülen halifenin kanlı gömleğini Şam halkını galeyana getirmek için camide teşhir etti. Mısır Valisi görevinden ayrılarak Muaviye’nin yanına Şam’a gitti. Yemen ve Basra valileri, görevlerinden ayrılarak Osman’ın kanını talep etmek üzere Mekke’de biraraya gelen Aişe, Talha ve Zübeyr’e katıldılar
Aişe’nin Ali’ye kin beslemesi
Aişe, Osman’a karşı isyan başlayınca hac için Mekke’ye gitmişti. Katilleri yakalamakta yavaş davrandığı gerekçesiyle Ali’ye karşı oldu ve kan davası gütmeye başladı. Talha ve Zübeyri de yanına aldı ve Ali’nin halifeliğine fazla memnun olmayan Basra şehrine gittiler. Basra’da kendilerini destekleyecek insanları bulacaklarına inanıyorlardı[3].
Aişe, Osman’ın öldürülmesinden önce, “O (Osman) kitabın hükmünü çiğnemiştir” derken, Osman’ın öldürülüp yerine Ali’nin seçildiğini duyunca “Mazlum olarak öldürülmüştür”, dedi. Bunun nedeni olarak Aişe’nin “ifk hadisesi” dolayısıyla Ali’ye kin duymuş olabileceği düşünülmektedir
Talha ve Zübeyr’in Aişe’ye katılması
Talha ve Zübeyr ise Osman hayatta iken onu eleştirmişler ve aleyhinde bulunmuşlardı. Bunlar başlangıçta Ali’ye biad etmişler fakat umdukları valilik taleplerine olumlu cevap alamayınca ona karşı tavır almışlardı.
Basra Valisi Abdullah ile Talha ve Zübeyr’in Mekke’ye gidip hac dolayısıyla burada bulunan Aişe’ye katılmaları ve Osman’ın kanını talep etmek üzere biraraya gelmeleri, Emevioğulları için bulunmaz bir fırsattı.
Bu arada Ali, kendisine ilk tepki Muaviyeden geldiği için ona karşı savaş hazırlığı yapıyordu. Fakat Aişe ve diğerlerinin Basra’ya gittiklerini haber alınca, onların Basra’ya girmelerine engel olmak için hemen harekete geçti. Fakat geç kalmıştı ve BasralılarAişe’nin yanında yer aldılar
Cemel Savaşı
Kasım 656’da meydana gelen Cemel Savaşı’nda Aişe ordusunun mağlubiyeti, bu savaşa katılan Ümeyye oğulları kanadının da mağlubiyeti oldu. Bu savaşta Talha ve Zübeyr öldürüldü[2]. Ali, Aişe’yi Medine’ye gönderdi[1].
Muaviye, Cemel Savaşı’na katılmadı ancak buna seyirci olmakla kalmadı. Savaştan önce Ali’ye karşı ayaklanmaları için Talha ve Zübeyr’e mektuplar yazmıştı
Savaşın sonuçları ve önemi
Cemel Vakası, İslam Devleti‘nde yaşanan ilk iç savaştır ve İslam aleminin ikiye bölünmesinde kilometre taşı olan olaylardan birisidir.