Jelibon
Kirman Selçukluları
Sultan Alparslan’ın kardeşi Kara Arslan Kavurd Bey tarafından, Kirman’da kurulan devlet[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunayBüyük Selçuklu Devleti’nin kurulmasında önemi büyük olan Dandanakan Savaşı kazanıldıktan sonra Merv’de toplanan Selçuklu büyükleri, o zamana kadar ele geçirilmiş ve geçirilecek toprakların idaresini, hanedan üyeleri arasında paylaştırdılar[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Bu paylaştırma sırasında, Tabes vilayeti ile Kirman bölgesi ve Kuhistan havalisi, Kara Arslan Kavurd Beye verilmişti[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Melik Kavurd, maiyetinde bulunan beş-altı bin Türk süvarisi ile, kendisine verilen Kirman bölgesine girdi[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Bölgeye hakim bulunan Büveyhî emîrinin naibi Behram bin Leşkeristan, Türklere karşı koyamayacağını anladı ve Kirman’ın merkezi olan Berdesîr’e çekilerek müdafaaya başladı[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Bir süre sonra, Melik Kavurd ile anlaşmak mecburiyetinde kaldı[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Behram, eman dileyerek şehri teslim etmeye ve kızını Kavurd Beye vermeye razı oldu[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Bunun üzerine Kirman, 1048 senesinde, Kavurd’un idaresi altına girdi[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Böylece, 1186 yılına kadar devam edecek olan Kirman Selçuklu Devletinin temeli atılmış oldu[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Melik Kavurd’un hakim olduğu Serd-sîr bölgesi, burada yaşayan halkı besleyecek kadar verimli değildi[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Kirman’ı besleyen Germ-sîr bölgesi, Kufs denilen dağlı kavmin elinde idi[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Melik Kavurd, takip ettiği siyaset neticesinde, ani bir baskınla Kufs kavmini dağıtarak Kirman’a tamamıyla hakim oldu (1051)[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay
Melik Kara Arslan Kavurd, Hürmüz Emîri Bedr İsa Çâşû’nun sağladığı gemilerle, Umman’a sefer düzenledi[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Bu, Selçuklu tarihinde gerçekleştirilen ilk deniz aşırı seferdi[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Selçuklu ordusu, Umman sahillerine çıktığı zaman, şaşkınlık içinde kalan Büveyhî emîri, askerini toplamaya fırsat bulamadı ve gizlenmeyi tercih etti[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Kavurd, hiçbir mukavemetle karşılaşmadan Umman’a hakim oldu[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay
Kavurd, bundan sonra Fars bölgesi üzerine sefere çıktı[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Fars bölgesinde o sırada Şebankare emirlerinden Fazlûye hakimdi[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Kavurd, ilk önce bölgenin merkezi olan Şiraz üzerine yürüdü[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Fazlûye, şehri terk ederek Cehrem Kalesine sığındı[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Şiraz’ı ele geçiren Kavurd, 1062 yılında, Fars bölgesine de hakim oldu[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay
Büyük Selçuklu Sultanı Tuğrul Bey’in 1063 yılında ölümü üzerine Kavurd da, amcasının yerine sultan olmak için harekete geçti[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Fakat, kardeşi Alparslan’ın tahta çıktığını haber alınca İsfahan’dan geri dönerek onun sultanlığını tanıdı[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Bu sırada Fazlûye, Fars’ı tekrar ele geçirmek için harekete geçti ise de, Kavurd’a mağlup olarak geri döndü[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Bunun üzerine Sultan Alparslan’dan yardım istedi[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Kavurd’un daha fazla kuvvetlenmesini ve hakimiyet sahasının genişlemesini istemeyen Sultan Alparslan, Fars üzerine yürüyerek, bölgeyi Fazlûye’ye iade etti[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Bir süre sonra Melik Kavurd, vezirinin teşviki ile isyan etti[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Alparslan, bu durumu öğrenince, hemen Kirman üzerine yürüdü[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Öncü kuvvetler arasındaki muharebeyi kaybeden Kavurd, kaçtı ise de, Sultan Alparslan tarafından affedildi[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay
Melik Kavurd, 1073 yılında, bu defa Sultan Melikşah’la giriştiği mücadeleyi kaybetti ve öldürüldü[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Kavurd, âdil bir komutan ve devlet adamı idi[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Cömertliği ve iyi idaresi ile halkı memnun etmiş, zamanında Kirman halkı bolluk ve refaha kavuşmuştu[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Onun zamanında Kirman, en parlak devirlerinden birini yaşadı[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Melik Kavurd’un vefatı üzerine yerine geçen oğlu Kirmanşah’ın hükümdarlığı bir sene sürdü[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay
Kirmanşah’ın ölümünden sonra, Kavurd’un küçük oğlu Hüseyin tahta geçti[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Fakat Hemedan’da tutuklu bulunduğu hapisten kaçan Kavurd’un diğer oğlu Sultanşah, kardeşini tahttan indirerek yerine geçti (1074)[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Bir süre sonra Sultan Melikşah, büyük bir ordu ile Kirman üzerine yürüdü[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Kaynaklarda bu seferin sebebi zikredilmemektedir[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Kalabalık Selçuklu ordusuna karşı koyamayacağını anlayan Sultanşah, Melikşah’ı kendisi karşılayarak, ona büyük hediyeler takdim etti[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Bunun üzerine Melikşah, onu affederek yerinde bıraktı ve itaat edeceği hususunda verdiği sözde durması için yemin ettirdi[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Melikşah, Berdesir önünde on yedi gün kaldıktan ve kızlarından birini Sultanşah ile evlendirdikten sonra İsfahan’a döndü (1080)[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Sultanşah, 1085 senesi Ocak ayında hastalanarak öldü[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay
Sultanşah’ın yerine kardeşi Turanşah geçti[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Turanşah, askeri için kışlalar yaptırdı[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Çeşitli imar faaliyetlerinde bulundu[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Diğer yandan, Kavurd’un ölümünden sonra Kirman Selçukluları, Fars eyaletinin hakimiyetini kaybetmişlerdi[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Sultan Melikşah, bu bölgenin idaresini Emirüddevle Humar Tigin’e vermişti[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Bu emîrin idaresi sırasında Fars bölgesinde asayiş bozulmaya başladı[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Durumdan faydalanan Turanşah, Fars üzerine iki sefer düzenledi[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Birincisinde mağlup oldu ise de, ikincisinde zafer kazanarak bu bölgeyi ele geçirdi[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay İsyan eden Umman halkını itaat altına aldı[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay
Çok âdil ve iyi ahlâklı olan bir hükümdâr olan Turanşah, on üç senelik bir saltanattan sonra 1097’de öldü[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay
Turanşah’ın yerine oğlu İranşah geçti[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay İranşah çevresindeki bazı kişilerin etkisi ile, bir müddet sonra, sapık Bâtınî yolunu kabul edince, halka kötü davranmaya başladı, kadı ve âlimlerden bazısını öldürdü[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Bu duruma dayanamayan halk, şeyhülislâm ve kadılara mürâcaat etti[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Şeyhülislâm ve zamanın kadıları, davranışları sebebiyle, İranşah’ın tahttan indirilmesi için fetva verdiler[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Halk, verilen fetva üzerine ayaklandı[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay İranşah önce af diledi[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Sonra kaçmaya çalıştı ise de, yakalanarak öldürüldü (1101)[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Bu olaylar ve şehzadeler arasındaki taht mücadeleleri, Kirman Selçuklu Devletini yıkılma noktasına getirmişti[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Ancak, bu sırada tahta çıkan Kirmanşah’ın oğlu birinci Arslanşah, Sultan Sencer’in hakimiyetini tanıdı[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Saltanatta bulunduğu 1101-1142 yılları arasında, Kirman Selçukluları, parlak bir dönem yaşadı[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Fars bölgesini hakimiyeti altına aldı[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay İmar faaliyetleri arttı[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Arslanşah, 1142’de isyan eden oğlu Muhammed tarafından tahttan indirildi[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay
Muhammed (1142-1156) ve ondan sonra tahta çıkan Tuğrulşah (1156-1170) dönemlerinde, saltanat mücadeleleri ve iç karışıklıklar sonucu, devlet zayıflamaya başladı[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Önce Irak Selçukluları’nın hakimiyeti altına giren devlet, 1180 yılından itibaren Oğuzların saldırılarına maruz kaldı[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Bilhassa Tuğrulşah’ın oğulları İkinci Arslanşah, Behramşah ve İkinci Tuğrulşah arasında çıkan saltanat mücadelesinden faydalanan Oğuzlar, Kirman’a üst üste akınlar düzenlediler[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay 1186 senesinde, Kirman’a giren Oğuz Beyi Melik Dinar, İkinci Muhammedşah’ın Irak’a gitmesinden de istifade ederek, Kirman Selçuklu Devletine son verdi[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay
Kirman Selçuklularının başında bir melik bulunmakta idi[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Melikten sonra atabeg gelirdi[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Atabeg, vilayetleri idare ile görevlendirilen, henüz küçük yaşta olan şehzadelere hoca sıfatıyla tayin ediliyor ve onların devlet işlerinde yetişmelerini sağlıyordu[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Saray teşkilâtı, Büyük Selçuklulardaki gibiydi[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Sarayda; Üstâd-üd-Dâr, Silâhdârlık, Ahurdarlık, emîr-i câmehane, Hansâlârlık, Candârlık, Bâzdârlık, Nedîmlik, serhengler, Saray muallimliği, Mutripler, Sâkîler ve Hademeler bulunurdu[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay
Devlet teşkilâtı da, Büyük Selçuklu Devletininki gibiydi[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Devlet işleri Dîvân-ı Âlâ’da görüşülüp, karâra bağlanırdı[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Bundan başka Büyük Dîvân, İnşâ Dîvânı, İstifâ Dîvânı, İşrâf Dîvânı, Dîvân-ı Arz, Berîd Dîvânı adını taşıyan çeşitli devlet işlerinin görüldüğü kuruluşlar da vardı[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay
Kirman ordusu, çeşitli unsurlardan meydana gelirdi[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Ordunun çekirdeğini çeşitli boylardan toplanmış Türklerin teşkil ettiği boy birlikleri meydana getiriyordu[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Gulâmlar, (kölelikten yetiştirilenler), ordunun ikinci büyük kısmını meydana getiriyordu[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Her sultanın, şehzade, atabeg, emir, sivil ve askerî devlet erkânının kendilerine bağlı gulâmları vardı[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Bunlar sahipleri tarafından yetiştirilirlerdi[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay
Kirman Selçuklu melikleri, kültür ve imar faaliyetlerine çok önem vermişler, halkın kültür seviyesinin yükselmesi için büyük gayret göstermişlerdi[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Melikler ve devlet adamları bir çok âlim, şâir ve ilim adamını himaye etmişlerdir[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Efdaleddîn Ebû Hamid Ahmed, Ezrâkî, Burhânî, Ebü’l-Hüseyn Kutbulevliyâ, Şeyh Cemâleddîn Ahmed, İmâm Ebû Abdullah Muhammed, İsmâil bin Ahmed Nişâbûrî, Şeyh Burhâneddîn Ebû Nasr Ahmed, Kâdı Ebü’l-Âlâ Ali Semânî, Kirman Selçukluları zamanında yetişen belli başlı âlimlerdendir[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay
Kirman Selçuklularında imar faaliyetleri, Kavurd zamanında başladı[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Kavurd, önce Sistan ve Derre yolu üzerine bir derbend inşa ettirdi ve Derre’ye bir han ile hamam yaptırdı[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Melik Kavurd’un ölümünden sonra imar faaliyetleri bir süre durdu ise de Birinci Turanşah devrinde yeniden başladı[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Önce kendisi için bir saray ve köşk, bu sarayın güney kısmında Ulu Cami ve birbirine bitişik olmak üzere medrese, hankâh, bîmâristân, hamam ve ribat gibi hayır kurumları yaptırdı[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Birinci Arslanşah da, babası gibi, imar faaliyetlerine devam ederek, Berdesir, Bem ve Ciruft şehirlerinde medrese, ribât ve mescitler yaptırdı[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Onun yaptırdığı en önemli eser, Mescid-i Melik’deki kütüphanedir[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Bu kütüphanede fen ilimleri ile ilgili beş bin kitap vardı[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Kirman Selçukluları da, onların atabegleri de imar faaliyetlerinde bulundular[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Kirman’da bugün var olan ve Selçuklu devrinde yapıldığı anlaşılan, fakat kimin yaptırdığı bilinmeyen birçok sanat eseri bulunmaktadır[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay
Kirman Selçukluları Melikleri / Tahta Geçiş Tarihi
Kavurd / 1048
Kirmanşah / 1073
Hüseyin / 1074
Sultanşah / 1074
Turanşah / 1085
İranşah / 1097
Arslanşah / 1101
Birinci Muhammed / 1142
Tuğrulşah / 1156
Behramşah / 1170
İkinci Arslanşah / 1170
Behramşah (İkinci defâ) / 1171
İkinci Arslanşah (İkinci defa) / 1172
Behramşah (Üçüncü defâ) / 1175
İkinci Muhammedşah / 1175
İkinci Arslanşah (Üçüncü defâ) / 1175
İkinci Turanşah / 1177
İkinci Muhammedşah (İkinci defâ) / 1183
Oğuz işgâli /1186