Jelibon
Karahanlılar (Karahanlı Devleti)
840-1212 tarihleri arasında, Türkistan ve Maveraünnehir’de hâkimiyet kuran ilk Müslüman Türk devleti[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay
Karluk, Çiğil, Yağma ve diğer Türk boylarından meydana gelen Karahanlılar Devleti, devrin İslâm kaynaklarında El-Hâkaniye, El-Hâniye, Âl-i Afrasiyab; başka eserlerde de, Alp-ilig Hanlar, Arslan-Buğra Hanlar unvanlarıyla anılır[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Karahanlılar tabiri, batılı şarkiyatlar tarafından, bu sülâlenin “kara” unvanını çok kullanmaları sebebiyle verilmiştir[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay “Kara”, Türkçe’de, kuzey yönünü işaret etmesinin yanında, büyüklük ve yükseklik de ifade eder[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay
Karahanlılar Devleti, 840 senesinde Uygur Devleti’nin, Kırgızlar tarafından yıkılmasıyla, Orta Asya bozkırlarında, Bilge Kül Kadır Han tarafından kuruldu[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Kadır Han, Mâveraünnehir’i almak isteyen Sâmânîler Devleti ile mücadele etti[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Karahanlılar’ın başlangıç dönemi, ilmî yönden pek açık değildir[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Kadır Han’dan sonra, iki oğlundan Bazır Arslan Han, Balasagun’da Büyük Kağan olarak, kardeşi Oğulçak Kadır Han ise, Ortak Kağan olarak Taraz’da devleti idare ettiler[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Oğulçak Kadır Han, Sâmânî hükümdarı İsmail bin Ahmed ile devamlı mücadele etti[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Sâmânîler, 883 yılında Taraz’da devleti ele geçirince, Oğulçak, Kaşgar’ı merkez yapıp, Sâmânî hakimiyetindeki bölgelere akınlara başladı[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Bu akınlar sırasında Oğulçak Kadır Han’ın yeğeni Satuk, Karahanlılar’a sığınan, Ebu Nâsır adlı Sâmânî şehzadesi ve Müslüman din adamları ile tanışarak İslâm dînini kabul etti[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay
Karahanlılar Haritası
Nuh peygamberin oğlu Yâfes’in torunları olan Türkler, hükümdarlarının Müslüman olmasından sonra, yaradılışlarındaki temizlik ile seve seve ve büyük topluluklar halinde, en son ve en mütekâmil din olan İslâmiyet’i topluca kabul ettiler[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Sekizinci asırda Müslümanlarla tanışıp, içlerinden kısmen bu dini kabul edenlerin bulunduğu Türklerin 10[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay asırda topluca İslâmiyet’i kabulü, netice itibariyle tarihteki birçok hâdiseye yön vermesi bakımından pek önemlidir[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay
Müslüman olunca Abdülkerim adını alan Satuk Buğra Han, doğudaki amcasına karşı mücadelesinde, Müslüman gönüllülerden de faydalandı[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Abdülkerim Satuk Buğra Han, 995 senesinde vefat edince Artuç’a defnedildi[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Yerine oğlu Musa hükümdar oldu[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Onun çok kısa sürdüğü anlaşılan saltanatından sonra hükümdar olan kardeşi Baytaş Arslan Han, doğu kağanı Arslan Han’ı mağlup ederek, sülalenin bu kolunu ortadan kaldırdı ve bütün Karahanlıları birleştirdi[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Baytaş Arslan Han, Karahanlı ülkesinde İslâmiyet’in yayılması faaliyetlerini tamamlayınca, komşu Türk boylarını İslâm’a daveti, kendisine gaye edindi[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay
Baytaş’tan sonra, oğlu ebü’l-Hasan Ali hükümdar oldu[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Bu dönemde devletin batı kısmını kardeşi Buğra Han Harun idare ediyordu[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Buğra Han, 990 yılında İsbicâb’ı zaptedip, 992 senesinde Sâmânîlerin merkezi Buhara’ya girdi[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Böylece Horasan ve Mâverâünnehir, Karahanlıların eline geçti[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Şihâbüddevle ve Zâhirüdda’vâ gibi İslâmî unvanlar kullanan Buğra Han, Kaşgar’a dönerken 996 yılında vefat etti[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Yerine Ahmed bin Ali geçti[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Halife tarafından tanınan ilk Karahanlı hükümdarı Ahmed Han’dır[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay
Ahmed Han zamanında, Sâmânîler ve onlara bağlı devletçiklerle Karahanlı münasebetini, devletin batı kısmını idare eden İlig Han unvanlı Nâsır bin Ali sağlıyordu[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Özkent’te oturan Nâsır, 996 senesinde Sâmânî kumandanlarından Fâik’in teşvikiyle bu ülke topraklarına sefer düzenledi[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Fakat Gazne hâkimi Sebüktekin’in aracılığı ile bu iki devlet, antlaşma yaptı[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Bu antlaşmaya göre Sâmânîler, Seyhun sahasını Katvan çölüne kadar Karahanlılara bırakıyor, Fâik de Semerkant valisi oluyordu[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Nâsır, 999 senesinde Buhara’yı zaptederek, Sâmânî hanedanı mensuplarını Özkent’e götürdü[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Nâsır Han, Gazneli Mahmud ile anlaşınca, Ceyhun nehri iki devlet arasında sınır kesildi[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Ayrıca Mahmud Han, aralarındaki dostluğu güçlendirmek için Nâsır’ın kızı ile evlendi[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Nâsır, Sâmânîlerin bütün mirasına konmak ve Horasan’ı ele geçirmek istiyordu[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Bu yüzden Gazneli Mahmud’un Hindistan seferinden faydalanarak iki koldan Horasan’a girdi ise de yenildi[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Hânedan mensubu Hotan Hâkimi Yusuf Kadır Han’dan yardımcı kuvvet alıp, Gazneliler’e karşı yeniden askerî harekâta geçti[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay 1006 senesi Ocak ayının beşinde, Sultan Mahmud’a mağlup oldu[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Bu başarısızlık, Karahanlılar arasında aile kavgalarına yol açtı[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Nâsır, bağımsızlığını ilan etmek istedi[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Nâsır’a karşı, Büyük Kağan Ahmed Han, Gazneli Mahmud’a başvurduysa da, Nâsır bin Ali, 1013 yılında vefat etti[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Yerine, Arslan İlig unvanıyla, kardeşi Mensur bin Ali geçti[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Büyük Kağan Ahmed Arslan Han’ın hastalığında, kendisini büyük kağan ilan eden Mensur Han, kardeşi Muhammed’e de Arslan İlig unvanını verdi[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay
Ahmed Arslan Han, Ortak Kağan Yusuf Kadır Han ve Ali Tigin ile birlik olup, hânedanlık kavgasına son vermek için harekete geçti[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Ali Tigin, Mensur’a esir düştü[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Yedisu bölgesine yapılan seferde düşmana karşı, hasta yatağında mücadele eden Arslan Han, Balasagun’a sekiz günlük mesafede, yüz bin çadırdan fazla gayrimüslim göçebeyi mağlup etti[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Turfan’a kadar takip ederek ülkesini korudu[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Ahmed Han, bu seferden dönüşünde 1017′de vefat etti[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay
Ahmed Han’dan sonra büyük kağan olan Mensur Arslan Han ise, 1024 senesinde kendi isteği ile saltanatı Yusuf Kadır Han’a bıraktı[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Bu sırada Selçuklular’dan yardım alan Ali Tigin, Buhara’yı zaptetti[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Yusuf Kadır Han’a karşı, kardeşleri Ahmed ve Ali birleştiler[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay II[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Ahmed, kendisini 1014′te Muizüddevle lâkabıyla büyük kağan ilan etti[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Kardeşi Ali ise, Arslan İlig oldu[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay II[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Ahmed Arslan Han; Balasagun, Hocend, Ahsikas, Fergana ve Özkent’e hakim oldu[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Yusuf Kadır Han, Gazneli Mahmud ile görüştü[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay İki Müslüman Türk devleti arasında dostluk bağları, evlenme yoluyla da kuvvetlendirildi[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Bu görüşmede, Karahanlıları ilgilendiren meselelerin yanısıra, Arslan bin Selçuk ve emrindeki Oğuzların da Horasan’a nakledilmesi hususunda karara vardılar[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Sultan Mahmud, bir fırsatını bulup, Arslan bin Selçuk’u yakalattı ve Hindistan’da Kalincâr kalesine hapsettirdi[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Bu sırada Ali Tigin, bozkırlara kaçtı ve Mahmud’un ülkesine dönmesi üzerine tekrar Buhara ve Semerkand’a hakim oldu[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Yusuf Kadır Han’ın 1032 yılında vefatıyla, oğulları Süleyman, Arslan Han; Muhammed de Buğra Han unvanlarıyla, devletin idaresini ele aldılar[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Bu sırada Ali Tigin de Mâverâünnehir’de kendisini Tavgaç Kara Buğra Hakan ilan etti[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay
Karahanlı hânedanı arasında kıyasıya devam eden mücadele sonucunda, 1042 yılında ülke kesin olarak ikiye ayrıldı[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Nâsır bin Ali’nin oğullarından Muhammed Arslan, Kara Hakanlık mevkiinde Büyük Kağan; İbrahim de Tavgaç Buğra Kara Hakan unvanını alarak, Batı Karahanlılar devletini meydana getirdiler[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Yusuf Kadır Han’ın oğulları da, Doğu Karahanlı Devletini idare ettiler[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay
Doğu Karahanlılar Devleti
Karahanlı Devleti ikiye ayrılınca; Büyük Kağan unvanıyla, Şerefüddevle lâkaplı Ebû Şüca Süleyman bin Yusuf, merkezi Balasagun ve Kaşgar’ı kendine bırakıp, kardeşlerinden Buğra Han Muhammed’e, Taraz ile İsficab’ı, Mahmud’a ise Arslan Tigin unvanıyla ülkenin doğusunu verdi[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay 1043 yılında yapılan aile toplantısında ayrıca, eski Büyük Kağan II[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Ahmed Han’a da Mâverâünnehir, mülk olarak verildi[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Fergana’nın bir kısmı zaptedilerek, Bulgar ile Balasagun arasında yaşayan, on bin çadırdan meydana gelen Türkler, 1043 senesi güzünde, topluca İslâmiyet’i kabul etti[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay
İslam dininin esaslarına sıkıca bağlı, âdil bir hükümdar olan Süleyman Han, ilim âşığı ve âlimlerin koruyucusuydu[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay 1056′da kardeşi Ortak Kağan Buğra Han, Büyük Kağan Süleyman Han’la anlaşmazlığa düştü[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Muhammed Han, Süleyman Han’ı hapsettirip, büyük kağanlığını ilan etti[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay On beş ay hükümdarlık yapan Muhammed Han, mevkiini büyük oğlu Hüseyin’e bıraktı[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Hüseyin Han’ı, kardeşi İbrahim tahttan indirtip, 1057′de Büyük Kağan oldu[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay İbrahim Han, 1059′da, hânedandan Yınal Tegin tarafından öldürülünce, Tuğrul Kara Han unvanlı Mahmud bin Yusuf başa geçti[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Mahmud Han (1059-1074, Ortak Kağan Tabgaç Buğra Kara Han ve Hasan bin Süleyman, kaybedilen toprakları geri almak için harekete geçtiler[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay 1068 yılında iki taraf arasında yapılan antlaşma ile, Seyhun hudut kesilerek, Fergana, Doğu Karahanlılara bırakıldı[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay 1074′te Mahmud Han’ın yerine, oğlu Ömer geçti ise de, ancak iki ay hükümdarlık yapabildi[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Büyük Kağan olan Buğra Han Hasan bin Süleyman (1074-1103) devrinin ilk yıllarında; Buge Budraç kumandasındaki Yabaku ve Basmılların da aynı safta olduğu yedi yüz bin düşmana karşı, Ömer bin Mahmud kumandasındaki kırk bin Müslüman askeriyle, büyük bir zafer kazanıldı[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay
Büyük Selçuklu Sultanı Melikşah (1072-1092), 1082′de Mâverâünnehir’i zaptedip Özkent’e gelince, Doğu Karahanlı hükümdarı Hasan Han, onun hakimiyetini tanıdı[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Hasan Han’dan sonra oğlu Ahmed (1103-1128), hükümdar olup, Abbasî Halifeliği ile münasebetlerde bulundu[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Halife Mustahzırbillâh (1094-1118), Ahmed Han’ın istediği beratı verip, ona “Nûruddevle” demiştir[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay 1128′de Karahıtayları, Kaşgar kenti yakınlarında mağlup eden Ahmed Han, onların batıya doğru ilerlemelerini durdurdu[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay
Ahmed Han’dan sonra 1128′de hükümdar olan oğlu İbrahim, Karahıtaylardan yardım alarak, rakiplerini yendi[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Karahıtaylar, II[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay İbrahim Han (1128-1158) devrinde Balasagun’u zaptedince, merkez, Kaşgar’a taşındı[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Karahıtaylar, kendilerine isyan eden Karluklar’ın üzerine onu gönderdi[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay 1158′de de, öldürülen II[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay İbrahim Han’ın yerine oğlu Arslan Han ünvanlı Muhammed ve sonra da torunu Ebü’l-Muzaffer Yusuf geçti[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Yusuf Han, 1205′te vefat ettiği sırada, oğlu Ebü’l-Feth Muhammed, Karahıtaylı Kür Han’ın yanında rehin bulunuyordu[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Nayman Devleti kurucusu Küçlük tarafından 1207′de kurtarılan Ebü’l-Feth Muhammed, daha sonra Kaşgar’a gönderildi[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Ancak, Kaşgar’a varmadan, şehirdeki beyler tarafından yolda öldürüldü (1211)[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Bu durum, Küçlük’ün, Karahanlı merkezini işgal edip, katliâm yaptırmasına sebep oldu[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay
Hânedanlık içi mücadele neticesinde bölünen Doğu Karahanlılar, Moğol Naymanlarca işgal edilerek, hakimiyetlerine son verildi[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Böylece Türk milletine ve İslâm’a büyük hizmetleri olan Doğu Karahanlılar Devleti, tarihe karıştı[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay
Batı Karahanlılar Devleti
Karahanlı Devleti ikiye bölününce, Batı Karahanlı Hanlığı, Mâverâünehir ve Hocend’e kadar batı Fergana’yı içine almaktaydı[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Büyük Kağanın merkezi, önceleri Özkent, sonraları Semerkand oldu[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay
Bu devletin ilk hükümdarı I[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Muhammed Han, 1052 senesinde vefat edince yerine kardeşi Ortak Kağan İzzü’l-umma Ebu İshak İbrahim Tavgaç Han geçti[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Tavgaç İbrahim Han, Doğu Karahanlılardan Şaş, İlak gibi hudut şehirleri ile Fergana’nın bir kısmını aldı[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay İbrahim Han, âlim olup, iyi bir hükümdardı[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Devletin idaresi için lüzumlu kanunları tanzim edip, hırsızları tamamen ortadan kaldırdı[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Ahalinin menfaatlerini koruyup, piyasayı düzeltti[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Âlimlerin sohbetinde bulunup onların tasvibini almadan kanun koymadı[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay İbrahim Han, Ortak Kağanken, devlet aleyhinde faaliyetlerde bulunan İsmailîleri, dâhiyane bir siyasetle ortadan kaldırdı[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay
İbrahim Han’dan sonra, oğlu Şemsü’l-Mülk Nasr hükümdar oldu[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Şaş ve Tünhas hakimi Şuayb, yeni hükümdara isyan etti[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Nasr Han, bu isyanı bastırdı[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Bu karışıklıktan faydalanan Doğu Karahanlılar, İbrahim Han’ın zaptettiği yerleri geri almaya çalıştılar ise de, bu mücadele bir antlaşma ile sona erdi[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Daha sonra I[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Nasr Han, Selçuklular tarafından zaptedilen yerlerin alınması için bir hareket başlattı[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Fakat Melikşah’ın Semerkand’a gelmesiyle sulh yapılıp, akrabalık tesis edilerek meseleler halledildi[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Nasr Han da, âlimlere hürmet edip, ilim merkezleri inşa ettirdi[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Ticaretin gelişmesi için sosyal hayatın bütün lüzumlu müesseselerini içine alan iki ribat yaptırdı[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay
1080 senesinde Nasr’ın vefatı üzerine, oğlu Ebu Şüca Hızır hükümdar oldu[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Hızır Han’ın saltanatı bir yıl kadar sürdü[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Yerine geçen Ahmed Han devrinde ulema ile hükümdar arasında bir anlaşmazlık oldu[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Bu sırada, Selçuklu Sultanı Melikşah, önce Buhara’yı sonra da Semerkand’ı zaptetti ve Ahmed Han’ı Özkend’de esir alıp İsfahan’a götürdü[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Bunun sonucu, Karahanlı ordusunun temelini teşkil eden Çiğil Türklerinin kumandanı Yakub bin Süleyman, Semerkand’a davet edilip hükümdar ilan edilerek, Selçuklulara karşı bir ayaklanma başlatıldı[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Bunun üzerine Melikşah, ikinci defa Semerkand seferine çıktı[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Bu sefer sonunda Karahanlı devleti, Selçuklulara bağlandı[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Karahanlı devlet adamları, Mesud bin Muhammed’i hükümdarlığa getirdi[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay
Birinci Mesud’un hükümdarlığı devrine ait bir bilgi yoktur[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Mesud Han’dan sonra, Selçuklu sultanı Berkyaruk, arka arkaya üç hükümdar tayin etti[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Bunlardan üçücüsü olan Cebrâil Han, Selçuklu şehzadeleri arasındaki saltanat kavgalarından faydalanarak, Horasan’ı ele geçirmek istedi[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Bu sırada Horasan valisi olan Sencer, Tirmiz şehri için yapılan savaşı kazandı ve Cebrâil Han’ı esir alıp, 1102′de idam ettirdi[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Bu zaferden sonra Sultan Sencer, Mâverâünnehir’i yeniden teşkilatlandırdı[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Karahanlı sülalesinden olup, Selçuklu sarayında büyüyen yeğeni Muhammed bin Süleyman’ı Arslan Han unvanıyla Semerkand’da büyük kağan ilan etti[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Dayısı Sultan Sencer’in yardımıyla isyanları bastıran II[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Muhammed Han, düşmanlarına karşı seferler düzenledi[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay II[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Muhamed Han, saltanatının son zamanlarında felç oldu[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Çıkan iç isyanları bastırmak için Selçuklulardan yardım istedi[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Fakat yardım gelmeden isyanı bastırınca, Selçuklu yardımını geri çevirdi[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Bu durum, Sultan Sencer’i kızdırdı[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay 1130 senesinde Semerkand’a gelen Sultan Sencer, Muhammed Han’ı Merv’e götürdü[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Muhammed Han, 1132′de orada vefat etti[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay
Sultan Sencer, Muhammed Han’ın ölümünden sonra Batı Karahanlı tahtına sırasıyla, Ebü’l-Meâlî el-Hasan bin Ali, Ebu Muzaffer İbrahim bin Süleyman ve Mahmud bin Muhammed’i tayin etti[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay II[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Mahmud Han, Karahıtaylar’la 1137 senesi yazında Hocend yakınında yaptığı muharebeyi kaybedip Semerkand’a çekildi[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Karluklar ile ülke içinde anlaşmazlık çıkıp, Sultan Sencer’den yardım isteyince, Karluklar da Karahıtaylara müracaat etti[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Sultan Sencer ve II Mahmud Han, 8 Eylül 1141 tarihinde Katvan Muharebesi‘nde Karahıtaylara yenilip, Horasan’a çekildiler[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Karahıtaylar, bütün Mâverâünnehir’i istila edip, Mahmud Han’ın kardeşi Ortak Kağan Tavgaç Buğra Han İbrahim bin Muhammed’i Büyük Kağan ilan ettiler[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay III[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay İbrahim Han, Karluklar ile anlaşmazlığa düşünce, Buhara yakınlarındaki Kallabâz Muharebesinde öldürüldü[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Yerine geçen oğlu Mahmud Han, Horasan’a çekildi ve vefatına kadar orada kaldı[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Sultan Sencer’in ölümünden sonra Oğuzlar, II[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Mahmud Han’a hükümdarlık teklif ettiler[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay O, önce oğlu Muhammed’i gönderdiyse de, bir süre sonra Oğuzların hükümdarı oldu[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Sultan Sencer’in eski kumandanlarından Nişabur valisi Müeyyeddevle Ayaba, 1163 yılında Horasan’ı ele geçirmek arzusuyla hareket edip, II[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Mahmud Han ve oğlu Muhammed’i esir alarak gözlerine mil çektirip hapse attırdı[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Baba-oğul, 1164 senesinde hapisteyken vefat ettiler[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay II[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Mahmud ve iki oğlunun hapiste vefatları ile, Karahanlılar’ın hâkimiyeti Ali Tegin’in soyundan gelenlere geçti[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay
III[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay İbrahim Han’a halef olan Ali Tegin ailesinden Ali bin Hasan, Karluklar ile mücadele edip, reisleri Paygu Han’ı öldürterek, onları iskâna mecbur ve askerlikten men etti[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Fakat bu hareketi isyanlara sebep oldu[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Ülkedeki isyanları Buhara’daki Hanefî âlimi Muhammed bin Ömer’in vasıtasıyla yatıştıran Ali Han, 1160 senesinde vefat edince, yerine kardeşi Ebü’l-Muzaffer Mesud bin Hasan geçti[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay II[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Mesud Han, iç işlerini düzene soktu[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Sarayını âlim ve şairlere açıp ilmin hâmisi oldu[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay 1178 yılında vefat eden II[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Mesud Han’ın yerine kardeşi Fergana hâkimi Hüseyin bin Hasan’ın oğlu İbrahim bin Hüseyin hükümdar oldu[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Önce Feryun’da, sonra da Semerkand’da hüküm süren IV[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay İbrahim Han, Nuretüddünya ve’d-dîn Kılıç Tavgaç Küç Arslan Han unvanlarıyla büyük kağan oldu[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Onun vefatıyla yerine oğlu 1204 senesinde büyük kağan oldu[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Osman Han, tedbirli bir insandı[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Önce Karahıtaylara tâbi olmasına rağmen, Müslüman Gurlular’ın, Moğollar tarafından yok edilmesini engellemek için gayret sarf etti[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Karahıtaylı saldırısına karşı Muhammed Harezmşah ile iyi ilişkiler kurdu[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Muhammed Harezmşah’ın kızı ile evlenip, âdet olduğu için bir yıl Harezm’de kaldı[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay 1211 senesinde Semerkand’a dönen Osman Han, Karahıtaylar’ın gücünden çekinerek onlarla ittifak kurdu[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Bu hareketi, Muhammed Harezmşah’ın Mâverâünnehir’i almasına sebep oldu[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Yakalanan Osman Han, idam olundu (1212)[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Osman Han’ın ölümü ile, Batı Karahanlı Devleti sona erdi[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay
Fergana Kağanlığı
1141 yılında Batı Karahanlı Devleti, Karahıtaylar’ın istilasına uğrayınca, Fergana’da merkezi Özkend olmak üzere müstakil bir Karahanlı devleti kuruldu[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay İlk hükümdarı, Gelâleddünye ve’d-dîn Hüseyin bin Hasan olup, Fergana kağanları, Türkçe Tuğrul Kara Hakan unvanını taşırlardı[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Unvanlarında Türk kelimesi de kullanan Fergana Kağanlığı, 1211 veya 1212 senelerinde, Muhammed Harezmşah’ın tâbiiyetine girdi[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay
Karahanlı Devleti, daha ilk kuruluş yıllarında, tarihî Türk devlet idaresi geleneğine uygun olarak iki büyük idarî kısma bölündü[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Bunlardan doğuda kalan kısmın başında hakan bulunur ve her türlü idarî yetkiyi elinde bulundururdu[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Batı kısmını ise hakanın hükümranlığı altında, aynı aileden bir han, ona bağlı olarak idare ederdi[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Karahanlı devlet teşkilatında, bu büyük ve ortak kağanın yanında, hanedana mensup dört alt kağan ile altı hükümdar vekili vardı[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Rütbeler, kademe kademe yükselme esasına göreydi[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Her rütbenin değişebilen unvanları olurdu[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Türkçe unvanların değişmesine rağmen, İslâmî unvanlar değişmezdi[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Hükümdar vekilleri, İrken, Sagun, İnanç unvanlarını taşırlardı[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Hükümdarların yanında “Yuğruş” denilen bakanlar kurulu bulunurdu[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Yüksek devlet memuriyetlerinde, başkumandana “subaşı”, maliye bakanına “ağıcı”, saray hâcibine “tayangu” veya “bitikçi” denirdi[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay
Karahanlılar’da ordu: Selçuklular’da olduğu gibi başlıca dört ana bölümden meydana gelirdi[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Bunlar, saray muhafızları, hâssa ordusu, hanedan mensupları ile valiler ve diğer devlet adamlarının kuvvetleri, devlete bağlı Türk teşekküllerine mensup kuvvetlerdi[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay
Kültür ve Medeniyet: Türk an’anesine göre kurulan Karahanlı Devleti, 10[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay asırda İslâmiyet’i kabulüyle, ilk İslâmî Türk eserlerini meydana getirdi[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Hakanî Türkleri adını taşıyan Karahanlılar, Türkler’in millî kültür ve sanat geleneğini ve istidadının güçlü özelliklerini bütünüyle İslâm’a adayıp bu ilham ile yeni bir üslubun kurucusu oldular[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Karahanlı hükümdarlarının ilme hayranlığı, âlimlere saygısı ve onları korumaları neticesinde Türkistan, Mâverâünnehir şehirleri birer medeniyet, kültür beşiği haline geldi[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Doğu Karahanlılar devrinde Balasagunlu Yusuf Has Hâcib, Kutadgu Bilig; Kaşgarlı Mahmud, Dîvanü Lügati’t-Türk, İmam-ı Ebü’l-Fütuh Abdülgafur Tarih-i Kaşgar adı ile, Türk dili, edebiyatı, kültürü ve tarihi için çok mühim eserler yazdılar[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay
Büyük İslâm hukukçu ve âlimleri, Karahanlılar zamanında yetişti[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Bunlardan bazıları şunlardır: Burhâneddin Mergınânî, Şemsü’l-Eimme Serahsî, Şemsü’l-Eimme Hulvânî, Ebu Zeyd Debbûsî, Fahrü’l-İslâm Pezdevî, Sadrüşşehîd, Kâşânî, Ömer Nesefî, Sirâcüddîn Uşî[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay
Şâh-i Türkistan denilen Ahmed Yesevî hazretleri, İslâm dininin göçebe Türkler arasında yayılmasına hizmet etmiş olup, bugün bile, Rusya, Bulgaristan, Çin ve İran’daki Türklerin Türklüklerini ve İslâmlıklarını korumalarında tesiri vardır[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay
Türklerin şehir hayatına geçişi Karahanlılar devrinde başladığından, şehircilik ve mesken mimarisi gelişti[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Buhara, Fergana, Merv, Semerkand, Tirmiz ve Ürgenç’te birçok mimarî eser yapıldı[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Türkistan’da ağaç ve taş az olduğundan Karahanlılar, eserlerini genellikle kerpiç ve tuğladan yaparlardı[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Mescid ve hayır külliyeleri çok yaygındır[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Çok kubbeli mescidlerin sütunları tahtadan, yuvarlak veya çok köşeli; minareler ise pişmiş tuğladan yapılırdı[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Kerpiç ve tuğladan köşe pâyeli, yazı şeritli, örgülü eserler yapıldı[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Duvarları çiğ tuğladan örülüp, üstü tezyin edilip, kaymak taşı sıvası ile veya çeşitli şekillerde kesilmiş süslü, oymalı, kabartmalı, çizgili kiremitler ile kaplanıyordu[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Cilâlı ve sırlı tuğla ve cam tezyinatın getirdiği koyu mavi ve yeşil renkler ve parlak satıhlar, Karahanlı eserlerinin hususiyetleridir[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Saraylar, arklı ve havuzlu bahçeler ve korular içine yapılırdı[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Karahanlılar devrinde mescid, cami, türbe, külliye, kervansaray, saray, kale, köprü ve hamamlar yapılmıştır[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Camilerin sadece minareleri günümüze ulaşabilmiştir[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Türk hat sanatı, Karahanlılar ile başladı[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay Kûfî, sülüs gibi yazı türleri ile Kur’an-ı Kerîm ve hadis kitapları itina ile yazılıp, saklandı[IMG]http://www.nebuforum.com/images/smilies/nokta.gifdolunay